Sigara paketlerinin üzerindeki fotoğraflardakiler kim ?

Birçok hastalığa yol açarak ölüme sebep olmasına rağmen sigara kullanımının önüne bir türlü geçilemiyor. Sigarayla mücadele yollarından birisi de paketlerin üzerindeki sigaranın zararlarını gösteren fotoğraf ve yazılar. Peki, caydırıcılığı amaçlayan bu fotoğraf ve yazılar kim tarafından nasıl belirleniyor?

Euronews’ten Servet Yanatma’nın haberine göre; sigara paketlerinin üzerinde fotoğraf ve mesajlara bir çok ülkede çoğunlukla sağlık bakanlıklarının da dahil olduğu bir kurul veya komisyon tarafından karar veriliyor. Bu konuda en kapsamlı düzenlemeye sahip kurum Avrupa Birliği (AB). AB’nin bu konuda ortak bir politikası bulunuyor. AB Komisyonu tarafından hazırlanan Tütün Ürünleri Direktifi tüm üye ülkeleri bağlıyor.

AB KÜTÜPHANESİNDE 14 MESAJ VE 42 FOTOĞRAF VAR

AB Komisyonu’nun bu konuda hazırladığı kütüphanede 42 fotoğraf ve 14 kısa metin bulunuyor. Her metin üçlü set halinde 42 fotoğraf üzerinde yer alıyor. Her set bir yıl kullanılıyor. Sene sonunda ikinci set kullanılmaya başlıyor. Üçüncü sene başında başka bir set devreye giriyor. Her yıl fotoğrafların ve uyarıların değiştirilmesinin amacı insanların duyarsızlaşmalarının önüne geçmek. İnsanlar sürekli aynı fotoğraf ve mesajlara maruz kalınca bunların caydırıcılık etkisi giderek kayboluyor.

FOTOĞRAF SEÇİMİNDE ETKİ TESTİ YAPILIYOR

AB Komisyonu fotoğrafların hazırlanması için 600 bin Euro karşılığında dış hizmet satın aldı. Fotoğrafları AB Komisyonu seçiyor. Fotoğraf seçilirken en önemli unsur caydırıcılık etkisi. Dış hizmet sağlayan firmalar her bir metin için 6 fotoğraf öneriyor. Bunların ne kadar etkili olduğu 10 AB ülkesinde 8 bin katılımcı üzerinde test ediliyor. Fotoğrafların seçilmesinde psikoloji, davranış ve iletişim gibi bilim dallarından önde gelen uzmanların görüşü alınıyor. Fotoğrafların doğru seçilip seçilmediğine yönelik sağlık uzmanları da görüş sunuyor.

FOTOĞRAFTAKİLER KİM ?

Fotoğraf üzerinde yer alan kişilerin kimliklerini AB Komisyonu biliyor ancak bu kişilerin haklarının korunması için bunlar açıklanmıyor. Zaman zaman fotoğraf üzerindeki kişilerin onayının alınmadan fotoğrafının kullanıldığı iddiaları gündeme geliyor ancak AB Komisyonu bu kesin bir dille reddederek bu kişilerin mutlaka yazılı onayını alıyor. Bazen fotoğraf üzerinde kişilere benzeyen insanların ortaya çıkması ise tesadüf olarak yorumlanıyor.

AB'DE FOTOĞRAF VE MESAJ PAKETİN YÜZDE 65’İNİ KAPSAMALI

Tütün ürünlerinin kullanımını daha caydırıcı hale getirmeyi hedefleyen AB 2001 tarihli direktifi 2014’te güncelledi. Sigara ve diğer tütün ürünlerinin satıldığı paketlerin ön ve arka yüzlerinin yüzde 65’inin, sigaranın sağlığa zararlı olduğuna ilişkin resimli ve yazılı uyarılarla kaplanması zorunlu kılındı. Tütün ürünleriyle ilgili her türlü reklam ve yanıltıcı unsur yasaklandı.

BREXİT OLURSA İNGİLTERE, FOTOĞRAFLARI AVUSTURYA’DAN ALACAK

İngiltere AB’den ayrılması durumunda (Brexit) AB Komisyonu arşivindeki fotoğrafları kullanamayacak. Ülkede Brexit’in olası etkileri tartışılırken gündeme gelen konulardan birisi de bu oldu. Brexit durumunda İngiltere en fazla 12 ay daha AB Komisyonu’nun hazırladığı fotoğrafları kullanabilecek. İngiltere’nin planı Avustralya hükümetinin hazırladığı görselleri kullanmak.

TÜRKİYE’DE FOTOĞRAFLARI BAKANLIK SAĞLIYOR

Türkiye’de ise fotoğrafları Sağlık Bakanlığı ile işbirliği içinde Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı sağlıyor. Bakanlık tüm görselleri internette sitesinden paylaşıyor. Sigara firmaları buradan alarak kullanıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu görselleri nasıl hazırladığına dair bir bildirime rastlayamadık. Ancak 2018’de neticelenen bir dava bu fotoğrafların o dönemde AB Komisyonu kütüphanesinden alınmış olabileceğine işaret ediyor. Ancak bakanlığın şu an internet sitesinde yer alan görseller AB Komisyonu kütüphanesindeki fotoğraflardan farklı.

İlgili dava ise şöyleydi: Nefes darlığı ve kuru öksürük şikâyetiyle 2011’de bir devlet hastanesinde tedavi gören İbrahim A.’nın iddiaya göre yoğun bakımda tedavi gördüğü sırada izinsiz fotoğrafı çekildi ve bu fotoğrafı sigara paketlerinin üzerinde yer aldı. İbrahim A. bu fotoğrafı yüzünden fabrikadaki işinden olduğunu iddia ederek sigara firmalarına dava açtı. Davanın reddeden mahkeme gerekçeli kararında, "İbrahim A. ile sigara paketi üzerindeki fotoğraf benzerlik gösterse de o değildir. TAPDK’nın yazısında davaya konu fotoğrafın AB Komisyonu tarafından yayımlanan kaynak listedeki fotoğraflar arasından seçildiği belirtilmiştir.” denildi.

TÜRKİYE CAYDIRICILIĞI ARTTIRMAK İÇİN GÖRSELLERİ BÜYÜTÜYOR

Türkiye 1 Mart 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanan “Tütün Mamullerinin Üretim Şekline, Etiketlenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile caydırıcılığı arttırmayı planlıyor. En önemli değişiklik sigara ve diğer tütün ürünlerinin satıldığı paketlerin ön ve arka yüzlerinde yer alan sigaranın sağlığa zararlı olduğuna ilişkin resimli ve yazılı uyarıların yüzde 85 oranına çıkartılması. Paketler üzerinde yer alacak resimli sağlık uyarıları, genel uyarılar ve bilgi mesajı belirlendi. Düzenlemeye göre eski ürünler 5 Ocak 2020'den sonra piyasada bulundurulamayacak.

Paketlerde, "Sigara içmek öldürür-hemen bırakın" genel uyarısı ile "Tütün dumanı, kansere yol açtığı bilinen 70'ten fazla madde içerir" bilgi mesajı bulunacak. Paketlerde sigara içen insanlara ilişkin caydırıcı fotoğraflarla birlikte 14 ayrı resimli uyarı mesajı da yer alacak. Yönetmelikte buna “birleşik uyarı” adı veriliyor.

Paketler üzerinde yer alacak bazı mesajlar ise şöyle:

“Sigara içiyorsanız çocuğunuzun da sigara içme ihtimali iki kat fazladır. Yaşam boyu sigara içenlerde erken ölümlerin yarısı sigara içmekten kaynaklanmaktadır."

"Sigara içmek kan akışını yavaşlatır ve cinsel iktidarsızlığa neden olur."

"Sigara kullanımı gebelikte erken doğuma yol açarak bu bebeklerdeki ölüm, hastalık ve engellilik riskini artırır."

"Sigara kullanımı her aldığınız nefesi zorlaştıran kronik bronşite neden olmaktadır."

"Sigara en büyük inme nedenidir."

"Sigara dumanında benzen, nitrozamin, formaldehit ve hidrojensiyanit gibi kanser yapıcı maddeler bulunur."

"Sigara içmek ayakta kangrene neden olur."

"Sigara içenler genç yaşta ölür."

Euronews