"Çapraz Sorgunun Etkinliğinin Artırılması" Sempozyumu

ANKARA (AA) - Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, ABD'de başarıyla uygulanan cezada pazarlık yöntemi üzerinde çalıştıklarını belirterek, "Bilim komisyonumuz bu yöntem üzerinde de çalışmalar yürütüyor. Hem Yargıtaydan hem hukuk fakültelerinden hem bakanlığımızdan hem de bu alanlarda uzmanlardan aldığımız destek sayesinde bu konuyu çok detaylı şekilde inceliyoruz" dedi.

Bozdağ, bir otelde düzenlenen, Türkiye ve ABD adalet bakanlıklarının birlikte organize ettiği, "Türkiye'de Çapraz Sorgunun Etkinliğinin Artırılması ve Eğiticilerin Eğitimi" sempozyumunun açılışında konuştu.

Türkiye ve ABD'nin dost, müttefik ve stratejik ortak olduğunu belirten Bozdağ, her alandaki güçlü ilişkilerin daha da güçlendirilmesini arzuladıklarını söyledi.

Bozdağ, iki ülkenin hukuk sistemleri arasındaki işbirliğinin diğer alanlardaki kadar güçlü olmadığını belirterek, bu alandaki işbirliğini güçlendirmenin büyük önem taşıdığını dile getirdi.

Türkiye hukuk sisteminin biraz da kara Avrupası hukuk sistemini örnek alarak şekillendiği için Türkiye'deki hukukçuların ve yargının bugüne kadar ABD'deki hukuk sistemine yeterince ilgi göstermediklerini anlatan Bozdağ, Türkiye'deki mahkeme kararlarında, hukukçuların yazdığı eserlerde, ABD'deki bilimsel araştırmalar ile ABD yüksek mahkemesi ve diğer mahkemelerin içtihatlarına yapılan atıfların yok denecek kadar az olduğunu da kaydetti.

Bakan Bozdağ, bunun ilgisizliğin somut göstergesi olduğunu belirterek, bu nedenle yeni dönemde ABD hukuk sistemini incelemek, oradaki uyuşmazlıkların çözümü konusunda ortaya konulan başarılı örnekleri tespit etmek, Türkiye'ye aktarılabilmesi mümkün olanlar üzerinden değerlendirmeler yapıp, bunu iç hukuka aktarmak konusunda bakanlık olarak yeni bir anlayış geliştirdiklerini ifade etti.

Adalet Bakanlığının ABD'deki büyükelçilik nezdinde adalet müşaviri bulunduğunu aktaran Bozdağ, adalet müşavirinin oradaki hukuk sistemini, yargıdaki gelişmeleri, hukuksal tartışmaları takip ettiğini, son derece önemli verileri ilettiğini söyledi.

Türkiye'deki hakim ve savcılar ile ABD'deki meslektaşları arasında daha fazla bilgi ve deneyim paylaşımı yapılması gerektiğini ifade eden Bozdağ, bu kapsamda ABD'ye Türkiye'den hakim ve savcılar gönderdiklerini, şu ana kadar 45 kişinin bu değişim programından yararlandığını ve bu rakamın artırılmasını hedeflediklerini belirtti.

İki ülkenin hukuk fakülteleri arasındaki ilişkilerin gelişmesinin de önem taşıdığını dile getiren Bozdağ, bu ilişkilerin istenilen düzeyde olmadığını bildirdi.

Bozdağ, daha fazla Türk gencinin ABD'de hukuk eğitimi almasına, Türkiye'de hukuk eğitimi alanların ABD'de yüksek lisans ve doktora programına gitmesine önem verdiklerini, oradaki bakışı bilimsel olarak alanların Türkiye'ye bunu aktarmasında daha fazla yardımcı olacağına inandıklarını söyledi.

Toplantıya adını veren çapraz sorgunun, Anglo-Sakson hukuk kaynaklı olduğunu anlatan Bozdağ, gerekli görülen durumlarda uygulanan delil elde etme aracı niteliği taşıdığını kaydetti.

Bozdağ, özellikle jüri sistemiyle desteklenmiş Anglo-Sakson hukukunda çapraz sorgunun, avukatlık mesleğini gerçek bir sanata dönüştüren kurumlardan biri olarak kabul edildiğini belirterek, "Bu nedenle bugün aramızda bulunan ABD'li uzmanların yer almalarını önemli görüyorum. Çünkü bu büyük sanatı nasıl bir başarıyla uyguladıklarını eminim ki Türk meslektaşlarıyla paylaşacaklar ve bu sistemin başarısını, eksiklerini, daha iyi olması konusundaki görüşlerini ülkemizdeki meslektaşlarına aktaracaklardır" diye konuştu.

Geride kalan yıllarda Türkiye'nin ceza adalet sistemini tamamen değiştiren yasal reformlar yaptığını anımsatan Bozdağ, Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun'un yenilendiğini, özel ceza kanunlarında yer alan hükümlerin de yeni ceza kanunlarının kurallarıyla uyumlu hale getirildiğini anlattı.

Bozdağ, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun, hem suçların etkin şekilde soruşturulması ve kovuşturulması hem de sanık, şüpheli savunma haklarının güçlendirilmesi bakımından pek çok yeni mekanizmayı da hukuk sistemine kazandırdığını belirtti.

Türk hukuk sisteminde, ABD hukukunda olduğu gibi gerçek anlamda uygulanan bir çapraz sorgu yöntemi bulunmadığını ifade eden Bozdağ, 2004'te yürürlüğe giren yeni Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 201. maddesinde "Doğrudan soru yöneltme" başlığını taşıyan bir düzenleme bulunduğunu söyledi. Bozdağ, bu düzenlemeyi Türk hukukuna kazandırırken, "ABD'deki çapraz sorgu yöntemine benzer bir yöntemi hukukumuza taşıyoruz" dediklerini belirterek, düzenlemenin, Cumhuriyet Savcısı, sanık ve avukatlara, mahkeme başkanı veya hakimden izin almak suretiyle tanıklara, katılanlara, bilirkişilere, şüphelilere, sanıklara soru sorma hakkını verdiğini bildirdi.

- "Lütfen doğrudan soru yöneltme sistemini etkin şekilde uygulayalım"

Düzenlemenin geride kalan 12 yılda başarıyla uygulandığını söyleyemeyeceğini dile getiren Bozdağ, şöyle devam etti:

"Neden uygulanmıyor? Bir, avukatlarımız bu yönteme fazla müracaat etmiyorlar, ikincisi hakimlerimiz bu yöntemi henüz tam anlamıyla kullanma konusunda geçmişten gelen alışkanlıklarını değiştirmemiş durumdalar. Savcılarımız da bu yönteme aynı şekilde avukatlar gibi yeteri kadar sahip çıkmıyor. Eğer bir hukuk müessesesi, uygulamaya girdikten sonra kullanıcılar tarafından etkin şekilde kullanılmazsa onun faydalarını da etkin şekilde göremeyiz. O yüzden ben, Türkiye'deki hem Cumhuriyet Savcılarına hem avukatlara hem de mahkeme başkan ve hakimlerine buradan çağrı yapıyorum. Yeni olan, doğrudan soru yöneltme sistemini etkin bir şekilde lütfen uygulayalım. Çünkü bu sistemi etkin bir şekilde uygulamak, soruşturma ve kovuşturma aşamasında hakikatin ortaya çıkmasına, kişilerin gerçeğe ulaşmasına büyük katkı sağlayacaktır. Adaletin doğru tecellisine katkı sağlayacaktır. Mahkemelerin, hakimlerin doğru karar vermesine, sanıklara ne fazla ne az, hak ettiği kadar ceza vermesine, suçsuz olanların da beraat etmesine yol açacaktır. Ben umuyorum ki, bu tartışma Türkiye'deki doğrudan soru yöneltme müessesesinin uygulanması konusunda bir farkındalık da yaratacaktır. Gündeme yeniden konuyu alacaktır. 'Bunu niye uygulamıyoruz yeteri kadar, niye değerlendirmiyoruz' sorularını Türk yargısının ve avukatların gündemine taşıyacaktır ve zaman içerisinde doğrudan soru yöneltme yöntemi daha yerleşecektir."

- Cezada pazarlık yöntemi

Başlangıçta yaşanan sıkıntıların, belli bir zamandan sonra "bunun daha fazlasını hukukumuza yansıtın" diye Adalet Bakanlığına yönelik baskıya dönüşeceğine inandığını belirten Bozdağ, "Şu anda bizim Adalet Bakanlığı olarak yürüttüğümüz çalışmalar içinde ABD'de başarıyla uygulanan cezada pazarlık yöntemi de vardır. Bilim komisyonumuz bu yöntem üzerinde de çalışmalar yürütüyor. Hem Yargıtaydan hem hukuk fakültelerinden hem bakanlığımızdan hem de bu alanlarda uzmanlardan aldığımız destek sayesinde bu konuyu çok detaylı şekilde inceliyoruz." dedi.

Bu kapsamda, ABD ve Fransa'ya heyet gönderdiklerini aktaran Bozdağ, buradan gelecek rapor doğrultusunda hareket edeceklerini, kendisinin bu uygulamayı, Türk hukuk sistemine kazandırma konusunda samimi bir niyet taşıdığını ifade etti.

Bu adımın hangi alanda atılacağı, ne kadar suçun bu kapsamda olacağı gibi konuların rapor ele alındıktan sonra tartışılacağını belirten Bozdağ, "Bunun da son derece önemli bir yöntem olduğunu görüyoruz. Başarıyla uygulayanlar var. Neden aynı şeyi aynı başarıyla uygulamayalım" değerlendirmesinde bulundu.

- "İki ülke birlikte çalıştığında daha güçlü"

ABD'nin Ankara Büyükelçisi John Bass ise programın Türkiye ve ABD'nin stratejik ortaklığının önemli bir parçası olduğunu söyledi.

İki ülkenin birlikte çalıştıklarında daha güçlü hale geldiklerini ifade eden Bass, programın bu nedenle önem taşıdığını belirtti.

ABD'de yargıç ve jürinin rolünü anlatıp iki ülke hukuk sistemini karşılaştıran Bass, ABD'deki sistemin daha farklı olduğunu belirtti. Bass, çapraz sorgulamanın ne şekilde yapılabileceğini, ülkesindeki örnekleri paylaşmak için burada olduklarını kaydetti.