İşte oy kullanabilmek için gerekli şartlar !

1 Kasım'da yapılacak 26. dönem milletvekili genel seçiminde sandık kurullarının oluşumu ile görev ve yetkilerini düzenleyen Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kararıyla hazırlanan genelge, Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Genelge, sandık kurullarının oluşumunun esas ve usullerinin tespit edilmesi, sandıkların konulacağı yerlerin belirlenmesinde yapılacak işlemleri, engelli seçmenlerin oy kullanmasını kolaylaştırmak amacıyla alınabilecek tedbirleri, sandık kurulu başkan ve üyeleriyle bina sorumlularının görev, yetki ve sorumluluklarını, milletvekilleri, sandık kurulu başkan ve üyeleri, bina sorumluları, güvenlik görevlileri ve ulaştırma işinde görevlendirilenlerin oy kullanma usul ve esaslarını düzenliyor.

Buna göre, sandık kurulunun kurulması, başkanın seçilmesi, görevleri, bu kurullarda görev alamayacaklar, 298 sayılı ''Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun''un hükümlerine göre belirlenecek.

Sandıklar, okul (özel okullar ve özel dershaneler dahil) avlusu veya salonların elverişli kısımları gibi geniş ve umumi yerlere konulacak. Açık yerlerde, saçağı, sahanlığı, sundurması bulunan yerler üstün tutulacak. Kapalı oy verme yerleri, yeterli aydınlatması ve masası olan, oy serbestliğini ve gizliliğini sağlayacak nitelikte olacak.

Ayrıca seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçleri dışında, özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dahil olmak üzere resmi üniforma ve silah taşıyanlar sandık alanına giremeyecek.

Adaylar ve siyasi partiler ile bağımsız adayların sandık başlarında görevlendirecekleri müşahitlerin kamu hizmetlerinden yasaklı olmayan, ergin kimselerden olması şartı olacak. Bu şartları taşımayan kimse müşahit olamayacak ve sandık alanından uzaklaştırılacak.

Bir seçmen birden fazla oy kullanamayacak

Oy verme gününde sandık kurulunun yapacağı işleri de düzenleyen genelgeye göre, sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına ait olacak.

Onaylı sandık seçmen listesinde yazılı her seçmen, oy verme yetkisine sahip olacak. 298 sayılı kanunda sayılan istisnalar dışında, sandık seçmen listesinde kaydı olmayanların oy kullanmalarına izin verilmeyecek.

Her seçmen, kanunda sayılan istisnalar dışında, hangi sandık seçmen listesinde kayıtlı ise ancak o sandıkta oy kullanabilecek. Bir seçmen, birden fazla oy kullanamayacak.

Oyunu kullandıktan sonra sandık başından ayrılmayan seçmene, başkan uzaklaşmasını hatırlatacak. Seçmen yine orada kalırsa, başkan onu kolluk aracılığı ile uzaklaştıracak.

Oy verme süresi

Genelgeye göre, 1 Kasım Pazar günü oy verme için saat 08.00'den 17.00'ye kadar geçecek zaman oy verme süresi olacak. ancak YSK'nın 2015/1572 sayılı kararı uyarınca Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ,Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya,Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli,Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde ve bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında oy vermenin başlangıç ve bitiş saatleri 07.00-16.00 olarak uygulanacak.

Oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa sandık kurulu başkanı bunları saydıktan ve kimliklerini aldıktan sonra sıra ile oylarını kullanmalarına izin verecek. YSK'nın belirlediği bitiş saatinden sonra gelen seçmen oy kullanamayacak.

Oy verme günü sandık başına gelen seçmenler, sandık kurulu önüne kurul başkanı tarafından sıra ile birer birer alınacak. Gebeler, hastalar ve engelliler sıra ile bekletilmeden oylarını verecek. Sandıkta görevlendirilen güvenlik görevlileri ve yaşlıların da bekletilmeden oy kullanmalarına izin verilebilecek.

Sandık başına gelen seçmen, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan; nüfus cüzdanı, resmi dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hakim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askeri kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmi nitelikteki belgelerden birini başkana verecek ve seçmen sıra numarasını söyleyecek. Bu belgelerden birini vermeyen seçmen oy kullanamayacak.

Belediyeler ile köy veya mahalle muhtarlarınca düzenlenip onaylanan kimlik belgeleri, seçmenin kimliğinin tespitinde geçerli olmayacak.

Üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası olmayan resimli ve resmi bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kağıdını veya nüfus müdürlüklerince verilmiş nüfus kayıt örneğini ibraz etmesi gerekecek.

''TERCİH'' veya ''EVET'' mühürleri olacak

Sandık kurulu önüne alınan seçmen, oyunu kullanmadan önce kimlik belgesini varsa seçmen bilgi kağıdını başkana verecek ve kimliğini ispat edecek.

Başkan tarafından seçmene kapalı oy verme yerine girmeden önce, birleşik oy pusulasında tercih ettiği siyasi parti veya bağımsız aday için ayrılan bölümden dışarı taşırmamak suretiyle ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührünü basması, ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü dışında herhangi bir yerine imza atmaması veya işaret koymaması, aksi halde oyunun geçersiz sayılacağı, birleşik oy pusulasını düzgün bir şekilde katlayıp zarfa koyması ve yapıştırması gerektiği belirtilecek.

Seçmenin; cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla kapalı oy verme yerine girmesinin yasak olduğu ve cezasının bulunduğu, bu tür cihazlar varsa oy verme işlemi bittikten sonra iade edilmek üzere bırakılması gerektiği hatırlatılacak.

''Yeni bir oy pusulası verilmeyecek''

Birleşik oy pusulasından başka, zarfa hiçbir şey koymaması, aksi halde kullandığı oyun geçersiz olacağı, seçmene birleşik oy pusulası verildikten sonra hata veya başka bir neden ileri sürülerek yeni bir birleşik oy pusulası verilemeyeceği de açıklanacak.

Tutuklular yeterli güvenlik tedbirleri alındıktan sonra, ceza infaz kurumu idaresinin belirleyeceği bir düzen içinde oy kullanacakları sandık bölgesine getirilecek. Tutukluların serbest ve gizlilik içinde oylarını kullanmaları sandık kurulunca sağlanacak. Seçmenlerden ceza infaz kurumlarında tutuklu bulunanlar, oyunu kullandıktan sonra yetkililerce sandık alanından götürülecek.

Zarf ve birleşik oy pusulasını alan seçmenin oyunu kullanmadan önce danışmak veya görüşmek amacı ile başka bir yere gitmesine veya sandık alanında başka bir kimse ile görüşmesine izin verilemeyecek.

Seçmen, kapalı oy verme yerinden dışarı çıkmadıkça, hiç kimse oraya giremeyecek ancak oy pusulasını hazırlamak için, kapalı oy verme yerinde, normal süreden fazla kalan seçmenler, kurul başkanı tarafından makul bir süre verilerek uyarılacak. Bu uyarıya rağmen kapalı oy verme yerinden çıkmayan seçmen, oradan çıkarılacak.

Engelliler nasıl oy kullanacak?

Görme engelliler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar, o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanabilecek. Bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemeyecek.

Gebeler, hastalar ve engelliler sıra bekletilmeden oylarını verecek.

Okuma-yazma bilmeyen seçmenlere, oylarını kullanmaları konusunda başkaları tarafından sandık alanında yardım edilmeyecek. Okuma-yazma bilmeyen seçmen, sorduğu ve istediği takdirde kurul başkanı, birleşik oy pusulası üzerinde bulunan siyasi parti işaretlerinden hangisinin hangi partiye ait olduğunu veya bağımsız adaylara nasıl oy verileceğini açıklayacak.

Sayım açık yapılacak

İlçe seçim kurulu başkanı tarafından kendilerine oy kullanma hakkı bulunduğuna ilişkin olarak belge verilen görevliler, bu belge ile görevli oldukları sandık bölgesinde oy verecek.

Milletvekilleri, milletvekili kimliği ile seçmen bilgi kağıdını; milletvekili adayları ise herhangi bir il seçim kurulu başkanınca milletvekili adayı olduklarına ilişkin meşruhat verilmiş seçmen bilgi kağıdını göstermek suretiyle kayıtlı oldukları seçim çevresi dışında da oylarını kullanabilecek. İlçe seçim kurulunca 298 sayılı kanunun ilgili hükmü uyarınca düzenlenen seçmen bilgi kağıtları esas alınacak.

Oy verme bitince, kurul başkanı bunu yüksek sesle ilan edecek ve oy vermenin bittiği saat tutanak defterine geçirilecek. Oy sandıkları Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde ve bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında saat 16.00'dan önce, geri kalan illerde ise 17.00'den önce açılamayacak.

Sayım ve döküm açık olarak yapılacak. Oy verme yerinde bulunanlar sayım ve dökümü izleyebilecek.

Sandık, oy verme yerinde hazır bulunanların gözü önünde, sandık kurulu başkanı tarafından açılacak. Sandıktan çıkan zarflar, sandık kurulu başkanı tarafından yüksek sesle iki defa sayılacak. İki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayım yapılarak sonucuna göre işlem yapılacak ve o seçimde kullanılan toplam zarf sayısı tespit edilecek.

Sandıklar, bütün seçimlere ait sayım ve döküm işlemleri bitinceye kadar oy verme yerinden çıkarılamayacak. Oyların sayım ve dökümüne derhal başlanacak, açık ve aralıksız yapılacak. Şikayet ve itirazlar, işi durdurmayacak.

Sayım döküm cetvelinde, siyasi partilerin ve bağımsız adayların aldığı oylar, orada bulunanlara, başkan tarafından yüksek sesle ilan edilecek.

Oy pusulalarının geçerli olmayacağı haller

Birleşik oy pusulaları şu durumlarda geçerli olmayacak: ''Sandık kurulunca verilen ve o seçim için düzenlenmiş biçim ve renkte olmayan, Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunmayan, arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan, hiçbir yerine ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü basılmamış olan, siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü basılmış olan, birden fazla siyasi partiye veya bağımsız adaya ayrılan alana taşmış ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü bulunan, sandığın ait olduğu seçim çevresinden başka bir seçim çevresi için düzenlenmiş olan, bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış veya koparılmış olan, üzerine ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü dışında veya ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü yerine herhangi bir özel işaret, herhangi bir isim, imza kaşesi, mühür veya parmak izi basılmış olan, üzerinde yer alan adaylara ait bölümleri belirgin bir şekilde ve özel olarak karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş olan, üzerinde yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar veya harfler veya sayılar yazılmış veya şekiller çizilmiş olan.'' Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması, bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması, herhangi bir şekilde lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapıldığının anlaşılamaması, birleşik oy pusulasının katlanarak zarfa konulması sebebiyle ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü ile oy pusulasının arkasına basılan sandık kurulu mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi, bir siyasi parti veya bağımsız adayın alanına basılan ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührünün sadece iki adayın alanını ayıran çizgili bölgeye taşmış olması ile başka bir siyasi partinin veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla, bir adayın alanına birden çok ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührü basılması halleri oy pusulalarını geçersiz kılmayacak.

Birleşik oy pusulalarında baskıda silinme veya yanlışlık yapılmış olsa bile, hangi siyasi parti veya bağımsız aday lehine kullanılmış olduğu ''TERCİH'' veya ''EVET'' mührünün vurulduğu yerden kesin olarak anlaşılan oy pusulaları hesaba katılacak.

Zarfın içinden el ilanı, broşür ya da özel bir işaret, yazı veya şekil taşıyan kağıt veya işaret amacı taşıyan herhangi bir madde çıkmış olması halinde, bu zarftan çıkan oy pusulası hesaba katılmayacak.