Anayasa değişikliği teklifinde neler var?

Anayasa değişikliği teklifiyle, "Cumhurbaşkanı seçilen kişinin, varsa siyasi partisi ile ilişiği kesilir" hükmü kaldırılarak partili cumhurbaşkanlığı sistemi teklif ediliyor. Teklifle TBMM'nin denetim yollarında 'gensoru' ve 'meclis soruşturması' yetkilerinin kaldırılması öngörülüyor. Anayasa değişikliği teklifinde Başbakanlık makamı ile Bakanlar Kurulu kaldırılıyor, yerine iki cumhurbaşkanı yardımcısı geliyor. Buna göre, cumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları cumhurbaşkanı atayacak ve görevden alacak. Bakan olanların milletvekillikleri sona erecek. Cumhurbaşkanı Meclis dışından da bakan atayabilecek.

Teklife göre cumhurbaşkanı yürütme yetkisine ilişkin konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelikler çıkarabilecek. Meclis'teki sandalye sayısının 550'den 600'e çıkarılmasını öngören teklifte, partili cumhurbaşkanının Yüce Divan'a sevki için kademeli bir usül öngörülüyor. Buna göre partili cumhurbaşkanı hakkında 300 oyla soruşturma istenecek, 360 oyla komisyon kurulacak ve 3'te 2 çoğunluk, yani 400 oyla Yüce Divan'a sevk edilecek.

Karşılıklı fesih yetkisi

Teklifle, bakanlık kurulması ya da kaldırılması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yapılacak. Üst düzey kamu görevi atamaları partili cumhurbaşkanına bağlanacak. Teklife göre TBMM'nin yanı sıra cumhurbaşkanı da seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Cumhurbaşkanı Olağanüstü Hâl (OHAL) ilan edebilecek, OHAL kararnameleri çıkarabilecek. Görev süresi 5+5 olarak düzenlenen Cumhurbaşkanlığı için 'doğuştan' Türk vatandaşlığı olma şartı öngören değişiklik teklifinde seçilme yaşının 25'ten 18'e indiriliyor. Teklif, yedek milletvekilliği düzenlemesini de öngörüyor.

HSYK'ya 'yüksek' tırpanı

Teklifle Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısı Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Anayasa  Mahkemesi'nin kaldırılmasyla 17'den 15'e düşürülüyor.

Anayasa değişikliği teklifiyle Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun adından 'yüksek' keliemesi çıkarılıyor, üye sayısının 22'den 12'ye, daire sayısının 3'ten 2'ye düşürülmesini öngörüyor. Adalet Bakanı Müsteşarı'nın Hâkimler Savcılar Kurulu (HSK) üyeliğinden çıkarılmasını öngören teklife göre, Cumhurbaşkanı beş üye atayacak, TBMM iki üye seçecek, Yargıtay üç, Danıştay bir üye gönderecek. Adalet Bakanı, HSK Başkanı olarak kurulda yer alacak.

Mevcut durumda 10 asıl, 6 yedek üye adli ve idari yargı hâkimleri arasında yapılan seçimle belirleniyordu. HSYK için 2010 anayasa değişikliğiyle getirilen seçim usulü anayasa değişikliği teklifiyle kaldırılıyor.

Jandarma Genel Komutanı MGK dışında, 'sıkıyönetim' kaldırılıyor

Anayasa değişikliği teklifiyle Jandarma Genel Komutanı MGK'dan çıkarılacak, disiplin mahkemeleri dışında tüm askeri mahkemeler kaldırılacak. Cumhurbaşkanlığı’na bağlı Devlet Denetleme Kurulu’na, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) da dahil olmak üzere, idari soruşturma yetkisi getiriliyor. Mevcut anayasadaysa soruşturma, değil inceleme yetkisi vardı ve TSK bu incelemeden muaftı. Mevcut anayasada ‘sıkıyönetim’i düzenleyen 122. madde tamamen kaldırılıyor.

Erken seçim olmazsa sistem 3 Kasım seçimleriyle devreye girecek

Anayasa değişikliği teklifi, partili cumhurbaşkanı ve milletvekili genel seçiminin 3 Kasım 2019'da yapılmasını öngörüyor. Teklifte, "Seçimin yapılacağı tarihe kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı'nın görevi devam eder" dendi. Teklife göre, Meclis'in seçim kararı alması halinde milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak ve partili cumhurbaşkanlığına geçilecek.