Rusya ile ilişkiler sancılı ! Türkiye, Rusya'ya dava açtı

Suriye konusunda zıt düşen iki ülkenin enerji alanındaki ilişkileri de bir süredir sancılı devam ediyordu. Ankara ve Moskova arasındaki doğalgaz fiyatları konusundaki görüşmeler anlaşmazlıkla sonuçlanınca, kamu şirketi BOTAŞ, Rusya’yı Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne şikâyet etti.
Hürriyet'ten Merve Erdil'in haberine göre Reuters’a bilgi veren bir enerji yetkilisi, “Rus şirketi Gazprom ile bir süredir görüşmeler devam ediyordu ancak bu konuda beklenen gelişmeler olmadı. Dün (önceki gün) itibariyle tahkime gidildi, sanırım kararı tahkim verecek” dedi.  

Bu açıklama üzerine ulaştığımız Gazprom kaynakları ise anlaşmazlığın mahkeme öncesinde çözülebileceğini belirtti. Gazprom yetkilileri, “Tahkim süreçleri, karşılıklı kabul edilebilir çözümler bulmaya yönelik taraflar arasındaki müzakerelerin devam etmesine engel değil. Bu en önemli nokta. İşin doğrusu, tahkim süreci uzun değil, ‘çok uzun’ bir süreç. Aylar değil bazen yıllar alabiliyor. Ancak istatistikler gösteriyor ki, çoğu durumda taraflar arasında varılan dostane çözüm ile tahkim davaları düşüyor” şeklinde konuştu.

MUTABAKAT VAR ANLAŞMA YOK

Rusya ile doğalgaz fiyatında indirim konusunda anlaşma sağlanamaması nedeniyle dün uluslararası tahkime başvuruldu. Rusya’dan kontratlar kapsamında yılda 20 milyar metreküp doğalgaz alan BOTAŞ, Gazprom ile 1 Ocak 2015’ten geçerli olacak şekilde yüzde 10.25’lik indirim konusunda anlaşmış ancak imzalar atılmamıştı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Ali Rıza Alaboyun, dün şu açıklamayı yaptı:

“Biz fiyatların yüksek olduğunu söyledik, iddia ediyoruz. Bu nedenle de indirim istedik. Başlangıçta bu indirime Rusya tarafı ile mutabakat sağlandı. Fakat kontratın bize vermiş olduğu süre içerisinde bu anlaşmalar, müzakereler bittiği halde imzalanmadı. Belli süre içerisinde bizim tahkime gitme zorunluluğumuz var. Bu kontratlardan kaynaklanıyor. Dün itibariyle de bir tahkime götürdük.

GEÇMİŞTE UZLAŞILDI

Orada bize taahhüt edilen indirimin Avrupa fiyatlarına eşdeğer düzeye getirilmesi konusunda bir talepte bulunduk. Muhtemelen bundan sonrada tahkim karar verecek. Aslında son 1 aydır yoğun yazışmalar devem ediyordu fakat buna bir cevap alamadığımız için bizde bize verilen yasal süre içerisinde tahkime gittik. Yani şu anda Rusya ile tahkimdeyiz doğalgaz konusunda. Geçmişte de bu tür olaylar oldu. Tahkime gidildi, sonra uzlaşıldı. Burada da eğer beklenilen şekilde uzlaşılırsa sorun çözülür. Bundan dolayı doğalgaz kesintisi olur mu, olmaz mı? Bu konuda dedikodular var, spekülasyonlar var. Bunlara kesinlikle mahal verilmesin. Biz zaten Rusya’dan söylediğimiz fiyatın üzerinde fiyatla alıyoruz, tahkim sonuçlanana kadar da bu fiyattan almaya devam edeceğiz. Tahkimi kazandıktan sonra da geriye dönük bu paralar faiziyle, cezasıyla tahsil edilecek. Şu anda Rusya’da anlaşmalarımız çerçevesinde 2021’e kadar batı hattından ve 2026’ya kadar Mavi Hat’tan gaz alımımız var.” 

Tahmik bitmedenanlaşma sağlanır

GAZPROM kaynakları, BOTAŞ gibi müşterilerle yaptığı kontratların, tarafların gözden geçirme süreçlerini karşılıklı kabul edilebilir bir şekilde sonuçlandıramadığı durumlarda, konunun tahkime götürülebilmesini şart koştuğunu söyleyerek , “Peki ‘tahkim’ nedir? Ticari anlaşmazlıkları gidermek için standart bir mekanizmadır. Uyuşmazlık çözümü için alternatif bir yöntemdir ve klasik davalardan belirgin olarak farklıdır. Geleneksel mahkemelerin aksine, tahkim kimin suçlu olduğuna hükmetmez. Suçlu bulmakla değil, güvenilir bir anlaşma sağlanmasıyla alakalıdır. Ticari tahkimde, konu bağımsız heyetlere taşınır ve burada alınan karar iki taraf için de bağlayıcıdır. Ancak taraflar tahkim süresi sona ermeden, kendi aralarında anlaşma sağlayabilir” şeklinde konuştu. 

En büyük ikinci müşteri

Enerji Bakanlığı kaynakları ise kısa bir süre önceki görüşmemizde, Rusya’nın Türk Akımı ile ilgili izin ve anlaşmaları, BOTAŞ’a verilecek indirimin ön şartı olarak dayattığını, bu nedenle görüşmelerin çıkmaza girdiğini vurgulamış ve şunları söylemişti: “Rusya hala ‘önce Türk Akımı’na ilişkin konuları halledelim, fiyatı sonra konuşalım’ diye diretiyor. Ama biz bunu kabul etmiyoruz. Bu sefer de en azından Türk Akımı’nda birinci hattını yapalım diyorlar. Bir hat dahi olsa, bunun için hükümetlerarası anlaşma ve diğer düzenlemeler gerekiyor. Bütün bunları, fiyat müzakereleri için bir ön şart olarak ortaya koymalarını hakkaniyetli bulmuyoruz ve burada tıkandık kaldık. Uzlaşma olmazsa, BOTAŞ’ın artık tahkime gitmesi lazım. Türkiye, Gazprom’un Avrupa’daki en büyük ikinci müşterisi, BOTAŞ ise en büyük alıcı şirketi konumunda. Bize daha iyi niyetli davranılmalıydı.”

Türkiye Avrupa’dan pahalı gaz alıyor

Konuyu yakından takip eden bir doğalgaz sektör temsilcisi ise Türkiye’nin tahkim sürecinde yüzde 10.25’ten yüksek bir indirim alabileceğini söyleyerek, “Türkiye tahkimde yüzde 15 civarında bir indirim alabilir. Şu anda Gazprom’un Avrupa’ya satış fiyatlarıyla kıyaslandığında, daha Türkiye’nin alacağı bir indirim var. Türkiye tarafı kendisinin haklı olduğu bir konuda çözümü hakemlere bırakmış durumda. Bunun masa başında çözümlenmiş olması tercih edilen yöntemdi. Böylece indirim de bir an önce devreye girerdi. O noktada Türkiye yüzde 10.25 indirime razı oldu fakat Rusya indirim ile Türk Akımı’na sağlanacak muafiyetler konusunu beraber çözmek istedi. Türkiye ise bunların iki ayrı paket olduğunu savundu. Sonuçta indirim Türk tarafının kontrattan kaynaklanan bir hakkı. Gazprom’un indirim ile Türk Akımı’nı paket yapıp, Türkiye tarafına dayatması haksızlık. Hem de yüzde 10.25’in üstünde indirim vermemesi haksızlık. Yüzde 10.25 indirime rağmen, Türkiye Avrupa’dan daha pahalı gaz alıyor” şeklinde konuştu. 
İndirimsiz 238 dolar 

20 DOLARA KADAR İNEBİLİR

Diğer yandan, düşen petrol fiyatları nedeniyle Rus gazının fiyatı alınacak indirimden bağımsız olarak düşüyor. Bloomberg haberine göre, Rus Gazprom’un 2016 yılı bütçe taslağı hazırlanırken, eski Sovyet ülkelerinin dışındaki müşteriler için doğalgaz fiyatlarının bin metreküp için 200 dolara kadar ineceği ön tahmini yapıldı. Gazprom’un, bazı Avrupa ülkeleri ve Türkiye’yi içeren bölgedeki ortalama doğalgaz satış fiyatları bu yıl petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak 238 dolara kadar indi. 2014 yılında ortalama doğalgaz fiyatı 349 dolar civarındaydı. Sektör kaynakları, “Rus gazının indirimsiz fiyatı 230 dolara kadar düştü. Bunun üzerinden bir de yüzde 10.25 indirim yapılırsa, 2016 ilk çeyreğinde gazın fiyatı oldukça düşük olacak” dedi. Enerji uzmanlarına göre doğalgazda belirlenen oranda indirim yapılması sayesinde bugünkü fiyatlar seviyesinden Türkiye’nin 600 milyon dolara yakın bir kazancı olacak. Türkiye’nin yıllık 50 milyar metreküpü bulan doğalgaz tüketiminin yaklaşık yüzde 60’ı Rusya’dan tedarik ediliyor. Eski Enerji bakanı Taner Yıldız, geçen şubat ayında yaptığı açıklamada, Türkiye’nin Rusya’dan aldığı 28-30 milyar metreküp civarındaki gazı yüzde 10.25 indirimle alacağını söylemişti. Ancak Rusya’nın doğalgazın tamamına değil, sadece bir bölümüne indirim uygulamak istemesi nedeniyle, Türkiye gaz fiyatları konusundaki pazarlıklara son şeklini verecek anlaşmayı imzalamaktan vazgeçmişti. Tahkim davası 29 Aralık 2014 tarihinden sonra yapılan doğalgaz alımları fiyatını kapsıyor.