CHP'li Altay'dan Bakan Nebati'yi zorlayacak sorular

Merkez Bankası’nın 2021 yılı eylül ayında yüzde 14’e indirdiği politika faizinden sonra artan döviz talebiyle dolar Aralık 2021’de hızla yükselerek 18 TL’yi aştı. Bunun üzerine Lütfi Elvan’ın yerine Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Nureddin Nebati getirildi. Kur Korumalı Mevduat (KKM) de 20 Aralık 2021’de ilan edildi. KKM’nin başlamasıyla dolar 13,03 TL’ye kadar geriledi. Aradan geçen zaman içinde dolar yeniden 18 liranın üzerinde seyrederken KKM'nin Hazine'ye yarattığı yük milyonları etkileyen ekonomik gelişmeler hakkında endişeleri artırdı.

Bakan Nebati aralık ayında katıldığı bir canlı yayında ekonomide güven unsurunun önemine dikkat çekerek sunucuya 'Gözlerimdeki ışıltıyı görüyor musunuz' sorusunu yöneltmişti. Bu açıklama uzun süre gündemde kalmış ve ekonomik krizin yurttaşlara yaşattığı zorluklara rağmen Nebati'nin takındığı tavır tepki çekmişti.

 CHP Grup Başkanvekili Engin Altay, kur korumalı mevduatlara ilişkin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığı’na soru önergesi verdi.

Anka'nın aktardığına göre; CHP Grup Başkanvekili Engin Altay, kur korumalı mevduatlara ilişkin, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’ye, “Merkez Bankası’nın, kur korumalı mevduatlar için şimdiye kadar ödediği kur farklarının miktarı aylık bazda nasıl gerçekleşmiştir” sorusunu yöneltti.

Altay, önergesinde şunları belirtti:

“Merkez Bankası’nın, ekonomik temelleri olmadığı halde faiz indirmeye başlamasıyla birlikte Türk lirası rekor sayılabilecek düzeylerde değer kaybetti, fiyat artışları durdurulamaz boyutlara ulaştı.

 Aralık 2021’de tüm dünyanın kabul ettiği ekonomik önlemler yerine, kur korumalı mevduat adıyla, bankalardaki döviz ve Türk lirası mevduata kur garantisi sağlayan, diğer bir ifadeyle vadeli mevduatın faizini kur artışı düzeyine çıkaran bir sistem uygulanmaya başlandı.

Bu uygulamayla; Türk lirası mevduattan kur korumalı mevduata dönen mevduat, dövizden kur korumalı mevduata geçen mevduat, altından kur korumalı mevduata dönen mevduat,  yurt dışından dövizle açılan kur korumalı mevduat ve benzeri çok farklı kur korumalı mevduat türleri ortaya çıktı.

Uyulama kapsamında bankalara açılan kur korumalı mevduat hesaplarından Türk lirasından kur korumalı mevduata dönen mevduatların kur farkını Hazine üstlenirken, döviz ve altından dönenlerle yurt dışından açılanların kur farklarını da Merkez Bankası üstlenmektedir.

Merkezi yönetim bütçe uygulama sonuçlarıyla ilgili istatistiklerde Hazine’nin üstlenerek Devlet bütçesinden ödediği kur farklarıyla ilgili bilgilere aylık olarak ulaşılabilmektedir. Temmuz 2022 sonu itibariyle Devlet Türk lirasından dönen kur korumalı mevduatlar için 60,6 milyar lira bütçeden ödeme yapılmıştır.  Ayrıca, dövizden kur korumalı mevduata geçen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için 2022 yılının ilk çeyreğinde 10 milyar liralık bir vergi gelirinden vazgeçildiği bilgisi de Hazine ve Maliye Bakanlığı temsilcileri tarafından TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda açıklanmıştır.

 “MEVDUATLAR İÇİN NE KADAR KUR FARKI ÖDEMESİ YAPTIĞINA İLİŞKİN HERHANGİ BİR BİLGİ KAMUOYUNA AÇIKLANMAMIŞTIR”
Kur korumalı mevduatların büyük bölümünün dövizden dönen mevduat olduğu bilinmektedir. Kur korumalı mevduatların yüzde 55-60’ının yurt içi ve yurt dışı kaynaklı dövizden dönen mevduat olduğu iddiaları bulunmaktadır. Merkez Bankası’nın şimdiye kadar bu mevduatlar için ne kadar kur farkı ödemesi yaptığına ilişkin herhangi bir bilgi kamuoyuna açıklanmamıştır.

Kur korumalı mevduat sistemi, Türkiye ekonomisinin geleceği için endişe yaratmaya başlamıştır. Bu mevduatın toplamı ve Bütçeden yapılan ödemeler dışında hiçbir ayrıntısını kamuoyu bilmemektedir.

Kısaca Merkez Bankası diye isimlendirmemize rağmen bankanın gerçek ismi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’dır. Cumhuriyetimizin önemli kurumlarından biri olan Merkez Bankasının hisselerinin tamamına yakını Hazinemize aittir ve banka elde ettiği karı her yıl Hazineye aktarmaktadır. Dolayısıyla da Merkez Bankasının, kur korumalı mevduat için yaptığı ödemeler tartışmasız bir kamu harcamasıdır. Merkez Bankasının yaptığı ödemelerin gizlenmesi kur korumalı mevduatın Devletimize olan toplam maliyetini gizlemektedir. Oysa yapılan ödemelerin kamuya açıklanmasında büyük bir kamu yararı bulunmaktadır.”

"ÖDENEK ÜSTÜ BU HARCAMALAR İÇİN YENİ BİR EK BÜTÇE ÇIKARMAYI DÜŞÜNÜYOR MUSUNUZ?”
Altay, önergesinde Bakan Nebati’ye şu soruları yöneltti:

“Kur korumalı mevduatların her ayın son Cuma günü itibariyle döviz, Türk lirası ve altın kompozisyonunu nedir? Kur korumalı mevduatların her ayın son cuması itibariyle, yurt içi gerçek kişiler, yurt içi tüzel kişiler, yurt dışı adresliler ayrımını ne şekildedir? Kur korumalı mevduat kapsamında döviz ve altından dönen mevduatın, dönüşüm kurları üzerinden toplam tutarını ay sonları itibariyle dolar cinsinden ne olmuştur? Merkez Bankasının, kur korumalı mevduatlar için şimdiye kadar ödediği kur farklarının miktarı aylık bazda nasıl gerçekleşmiştir?

Merkez Bankası yurt dışından açılan kur korumalı mevduatlara döviz bazında bankanın verdiği faiz ve kendisinin ödediği kur farkından ayrı olarak faiz de ödemektedir. Bu hesaplar için yapılan faiz ödemesinin tutarını da kaç TL’dir? Kur korumalı mevduatın, dolarizasyonu azalttığını ileri sürmenize rağmen, Merkez Bankası finansal şirketler dışındaki şirketlerin döviz pozisyonunu hesaplarken, kur korumalı mevduatı, döviz mevduatı olarak kabul etmektedir. Dolayısıyla tüm kur korumalı mevduatların “dolarize olmuş” mevduat olarak sayılmaz mıdır? Ekonomi yönetiminizin kur korumalı mevduat sisteminden çıkış için bir stratejisi bulunmakta mıdır? Açıklanan son OVP ile 2022 yılı bütçe açığı tahmini 278 milyar liradan 461 milyar liraya yükselmiştir. Bu açığın ne kadarı kur korumalı mevduat uygulamasından kaynaklanmaktadır? 2022 yılı başında bütçede ödeneği bulunmayan kur korumalı mevduat için Haziran 2022’de çıkarılan ek bütçe ile  40 milyar liralık ödenek ayrılmıştır. Buna karşın Temmuz 2022 sonu itibariyle bütçeden bu amaçla 60,6 milyar liralık harcama nasıl yapılmıştır? Ödenek üstü bu harcamalar için yeni bir ek bütçe çıkarmayı düşünüyor musunuz?”