Boeing şirketi iflas edebilir

ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), 10 Mart'ta Etiyopya'nın başkenti  Addis Adaba'da yaşanan ve 157 kişinin hayatını kaybettiği kaza sonrası çok sayıda  ülkede sivil havacılık otoritelerinin ve hava yolu şirketlerinin B737 Max'lerin  uçuşlarını durdurması ve uçaklara hava sahalarını kapatmasının ardından uçak  filosunun uçuşlarının geçici olarak durdurulması talimatı verdi.

FAA'dan yapılan açıklamada, uydu verilerinin ve fiziksel kanıtların,   Etiyopya'daki kazada uçağın geçen yılın ekim ayında Cava Denizi'nde düşen ve 189  kişinin hayatını kaybettiği Endonezya'nın Lion Air Havayolu şirketine ait B737  Max 8 tipi yol uçağının kaza öncesi hareketleriyle benzer manevralar yaptığına  işaret etmesi nedeniyle tedbir kararının alındığı belirtildi.

FAA Başkanı Daniel Elwell, "Kanıtlar, Etiyopya'daki kazanın Lion Air  uçağına olanlara benzer olduğunu gösteriyor." ifadesini kullandı. Her iki kazada da uçakların kalkışından sonraki 6 ila 12 dakika gibi  kısa süre içinde yaşadıkları irtifa sorunlarının ardından düşmesi, söz konusu  modellerde üretimden kaynaklanan bir teknik hata bulunması olasılığını  güçlendiriyor.
 
Lion Air yetkilileri, Endonezya'daki kazanın ardından yaptıkları  açıklamada, uçağın kuyruk kısmındaki sensörlerdeki bir hatanın uçağı kalkışta  burnunu aşağı çevirmeye zorladığı ve pilotların söz konusu otomatik manevrayı  engelleyemediklerini ifade etmişti. Boeing'in ürettiği 737 Max 8 tipi uçakların son 6 ayda iki büyük  kazaya karışması, uçakların güvenliğine dair tartışmaları gündeme getirirken, bu  durumun şirketin ekonomik gidişatını zora sokacağı düşünülüyor.
 
Boeing'in toplam üretiminin yüzde 70'i 737'ler
 
Boeing, ilk kez 2017'de piyasaya sürdüğü 737 Max'lerden, dünya  genelinde hava yolu şirketlerine 350'den fazla teslimat gerçekleştirdi. Farklı büyüklükteki modelleri orta ve kısa mesafeli uçuşlarda yakıt  etkinliği sağlayan model, hava yolu şirketleri tarafından yaygın olarak tercih  ediliyor. Şirketin halen 4 bin 600 adet B737 Max 8 yolcu uçağı siparişi  bulunuyor.
 
Yatırım bankası Morgan Stanley'in ortaklarına yolladığı bilgi notuna  göre Max'lerin de dahil olduğu 737 sınıfı uçaklar Boeing'in toplam yolcu uçağı  üretiminin yüzde 70'ini oluşturuyor. Bu yıl ve gelecek 3 yıl içinde teslim edilecek siparişlerin ise  neredeyse tamamının Max'ler olacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla modelde bir  üretim hatası tespit edilip siparişlerin iptali halinde, şirket iflasla karşı  karşıya kalabilir.
 
Kazanın sebebi kontrol yazılımı olabilir

Boeing, Avrupalı rakibi Airbus'ın orta mesafede daha verimli yakıt  kullanan A321 model güncellemesine karşı geliştirdiği 737 Max modellerinde, uçak  motorunu daha etkin hale getirmek için daha büyük bir motor inşa etmişti. Yeni  motorun idaresi için de yeni bir uçuş kontrol yazılımı geliştirilmişti. Söz  konusu yazılımın "kontrol yasası" adı verilen otomatik pilot aktifken pilotların  müdahalesini devre dışı bırakan bir sistem içerdiği biliniyor.
 
Kazanın 737 Max 8'lerin uçuş kontrol yazılımındaki pilot kontrolünü  devre dışı bırakan bu özellikten kaynaklanmış olabileceği ihtimali üzerinde de  duruluyor. Endonezya'da yaşanan kaza sonrası 737 Max'in bu özelliğiyle ilgili  pilotların daha fazla bilgilendirilmesi gereğine vurgu yapılmış, pilotlara bu  konuda kurslar verilmişti. Etiyopya Havayolları pilotlarının söz konusu kursları  alıp almadığı ise bilinmiyor.
 
Boeing'in 737 sınıfı uçakları, Fransız-Alman ortaklığı Airbus'ın  ürettiği A320 sınıfı yolcu uçaklarıyla dünyada en çok satılan yolcu uçağı  durumunda bulunuyor. Dünyada halihazırda Boeing 737 sınıfı 10 bin uçak, Airbus  A320 sınıfı ise 8 bin uçak havayolu şirketlerine hizmet veriyor.
 
Tazminat talepleri gündeme gelebilir
 
Öte yandan B737 Max'lerin uçuşlarını durduran şirketlerin, Boeing'den  zararlarının karşılanmasını talep etmeleri Boeing'i büyük zarara uğratabilir. Norveç hava yolu şirketi Norwegian Air, Etiyopya'da yaşanan kazanın  ardından uçuşlarını durdurduğu Boeing 737 Max 8 yolcu uçakları için üretici  firmadan tazminat talep edeceklerini bildirmişti.

Havayolu Sözcüsü Tonje Naess yaptığı açıklamada, Etiyopya'daki son  kazanın ardından uçuşlarını durduğu filosundaki 18 adet B737 Max 8 uçağı için  üretici firma Boeing'den zararının karşılanmasını isteyeceklerini belirterek,  "Kullanmayacağımız bir uçak için mali yük altına giremeyiz." ifadesini  kullanmıştı.

B737 Max'lere ambargo
 
Etiyopya Hava Yollarına ait "B737 Max 8" tipi yolcu uçağı, 10 Mart'ta  Addis Ababa'dan Kenya'nın başkenti Nairobi'ye gitmek için havalandıktan kısa süre  sonra düşmüş, kazada uçaktaki 157 kişi hayatını kaybetmişti.

Etiyopya'daki son kazanın ardından Türkiye, Singapur, Çin, Etiyopya,  Endonezya, Avustralya, Malezya, Umman, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda,  Avusturya, Avrupa Birliği, Kazakistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda,  Fiji, Hindistan, Hong Kong, Lübnan, Kosova, Bahreyn, Mısır, Tayland, Moldova,  Kanada, Senegal, Nijerya, Özbekistan ve Ukrayna "Boeing 737 Max" tipi uçakların  operasyonlarını geçici olarak durdurmuş ve hava sahalarını uçuşlara kapatmıştı.
 
Türk Hava Yolları da filosundaki B737 Max 8 tipi uçakları  seferlerinden çektiğini açıklarken, Arjantin, Brezilya, Hindistan, Meksika,  Kanada, Norveç, İzlanda'da da bazı hava yolu firmaları benzer bir kararla söz  konusu tipteki uçakları seferlerinden çektiklerini duyurmuştu.
 
Son olarak ABD Başkanı Donald Trump, ülkedeki tüm Boeing 737 Max 8 ve  Max 9 tipi uçakların ikinci bir talimata kadar uçuşlarının durdurulduğunu  açıklamıştı.

AA