Ukrayna sandık başına gidiyor ! Ünlü komedyen önde

Ukrayna halkı devlet başkanlığı seçimi için Pazar günü sandık başına gidiyor. Anketlere göre ünlü komedyen Vladimir Zelenskiy seçimin favorisi. Devlet Başkanı Petro Poroşenko ve eski Başbakan Yuliya Timoşenko da güçlü adaylar.

Geçmiş yıllarda yaşadığı iç karışıklıkların etkileri hala devam eden, Batı ile Rusya'nın nüfuz mücadelesine sahne olan Ukrayna'da iktidar 2014 yılında değişmişti.

Batı eksenine kayan, "Avrupalılaşmak" adına Sovyet geçmişinin izlerini silmek ve Rusya ile bağlarını koparmak için radikal adımlar atılan ülkede, adayların birçoğu propagandalarını Rusya karşıtlığı üzerinden yürütüyor.

5 yıldır görevde olan Devlet Başkanı Poroşenko, seçimleri Ukrayna'nın egemenliği için "beka meselesi" olarak yansıtıyor ve seçmenden "Rusya tehdidine karşı ülkenin ulusal güvenliğinin devamı" için oy istiyor.

POROŞENKO: UMUTTAN HAYAL KIRIKLIĞINA

Geçen Kasım ayında Azak Denizi'nde Rusya ile yaşanan kriz sonrası geçici sıkıyönetim ilan eden, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin Moskova'dan bağımsızlığını sağlayarak tarihi bir adım atan Poroşenko'nun sloganı da "Ordu, dil, inanç".

Ukrayna'nın en zengin kişilerinden biri olan, daha önce Devlet Güvenlik Konseyi sekreterliği, dışişleri ve ekonomi bakanlığı yapan Poroşenko, 2014 yılındaki kanlı çatışmaların ardından devlet başkanı seçilmişti. Değişim özlemiyle o zaman meydanlara çıkan Ukraynalıların umut olarak gördükleri Poroşenko, 5 yıllık görev süresi boyunca ciddi bir kesimde hayal kırıklığı yarattı.

Başkanlığı döneminde halkın zorunlu harcamalarına yapılan fahiş zamlar, yolsuzlukların üzerine yeteri kadar gitmemekle suçlanması, yakın çevresinin adının yolsuzluklara karışması, söz vermesine rağmen ülkenin doğusundaki savaşı sonlandıramadığı yönündeki eleştiriler, Poroşenko'nun seçim yarışında en önemli dezavantajları.

Ukraynalı lider, savunma sanayinde Rusya bağlantılı yolsuzluk iddiaları nedeniyle de seçim öncesi bazı radikal kesimlerin hedefinde. Moskova yanlısı iktidarın devrildiği 2014'teki "Maydan" olaylarında aynı safta olduğu aşırı sağcı grupların büyük bölümü, bugün yolsuzluklara savaş açmadığı gerekçesiyle Poroşenko'nun karşısında.

Diğer yandan "vatansever" imajı, "Putin düşmanlığı", orduyu güçlendirmesi, Ukrayna vatandaşları için AB ile vizesiz seyahat hakkı elde etmesi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin Rusya'dan bağımsızlığını sağlaması ise Poroşenko'yu hâlâ seçim yarışının içinde tutuyor

Ukrayna'yı AB ve NATO üyesi yapmayı vadeden Poroşenko, yalnızca ülkesini değil, "tüm Avrupa uygarlığını Rusya'nın saldırganlığından korumak" için iktidarının devam etmesi gerektiğini savunuyor.
Poroşenko'nun seçim öncesi dikkat çeken diğer bir adımı ise, emeklilere ikramiye sözü vermesi oldu.

Bazı muhalif isimler, seçim arifesinde emekli ikramiyesi dağıtma kararını "seçim rüşveti" olarak yorumladı. Poroşenko ise bunun "yoksullukla mücadele stratejisi" olduğunu savundu.

"GAZ PRENSESİ" TİMOŞENKO YİNE SAHNEDE

Ukrayna'da 2004 yılındaki Turuncu Devrim'in liderlerinden olan eski Başbakan Yuliya Timoşenko da seçimin en güçlü adaylarından biri. Vatan (Batkivşina) Partisi lideri Timoşenko, "Ukrayna için yeni rota" başlıklı programıyla uzun süre önce seçim kampanyasını başlattı.

Daha önce iki kere başbakanlık koltuğuna oturan Timoşenko, başkanlık yarışında 2010 seçimlerinde Yanukoviç'e, 2014'te Poroşenko'ya karşı kaybetmişti.

Ukrayna'yı yarı başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçirme vaadinde bulunan 58 yaşındaki siyasetçi, "Tek bir kişinin makam odasında, başka birilerinin etkisi altında millet adına karar alması geleneğine devam mı edeceğiz?" diyerek, "oligarşiyle mücadele" vurgusu yapıyor.

Halkın en çok mustarip olduğu elektrik, su, doğal gaz dağıtımı gibi kamu hizmetlerindeki zamları sonlandırarak, fiyatları indirme sözü veren Timoşenko, "Kırım'ı geri alacağız" diyerek milliyetçi seçmene de seslenmeyi ihmal etmedi.

Timoşenko, 2005'te kısa bir süre ve 2007-2010 yılları arasında başbakanlık yaptı. Rusya'dan doğal gaz alımında yolsuzluklara karıştığı iddiası nedeniyle bazı kesimlerin "gaz prensesi" lakabını taktığı Timoşenko, Rusya yanlısı Yanukoviç iktidarı döneminde hapse girdi.

Turuncu Devrim'in "Demir Leydi"si, yolsuzluk suçlamasıyla 2011 yılında tutuklanarak cezaevine konuldu. 7 yıl hapis cezasına çarptırılan ünlü siyasetçi, 2014 yılında ülkede yaşanan iç karışıklıklarla birlikte dönemin Devlet Başkanı Yanukoviç'in devrilmesinin ardından serbest bırakıldı.

Hanelerin kullandığı doğal gazı yarı yarıya ucuzlatma, maaşları Polonya'daki seviyeye çıkarma, kredi faizlerini düşürme, Sovyetler Birliği sonrası halkın eriyen mevduatlarını geri verme gibi vaatleri olan Timoşenko, rakipleri tarafından popülist olmakla eleştiriliyor.

Kimi analistler, bugün toplumdaki eğilimleri dikkate alarak Rusya karşıtı söylemleri de kullanan Timoşenko'nun, seçilmesi halinde ise Moskova'ya karşı daha yumuşak politikalar izleyebileceğini tahmin ediyor.

KOMEDYEN ZELENSKİY'NİN İNANILMAZ YÜKSELİŞİ

Ukrayna'da bu seçim sürecinin kuşkusuz en büyük sürprizi, ünlü komedyen Vladimir Zelenskiy'nin siyaset sahnesinde yükselişi oldu.

Hiçbir siyasi deneyimi olmayan Zelenskiy, kısa süre içinde seçimlerin en büyük favorisi haline geldi.

41 yaşındaki Zelenskiy, ülkenin en ünlü komedyeni. Uzmanlık alanı siyasi hiciv olan Zelenskiy'nin "Kvartal-95" adlı komedi programı milyonlarca Ukraynalıyı ekranlara kilitliyor.

Ülkede bir dönem sevilerek izlenen "Halkın Hizmetkârı" adlı televizyon dizisinde Zelenskiy, devlet başkanı olan bir tarih öğretmenini canlandırıyor. Zelenskiy'nin bu dizide oynadığı Vasiliy Petroviç Goloborodko karakteri, Ukrayna halkının özlemini çektiği dürüst, rüşvet almayan, örnek bir devlet başkanı olarak izleyicinin karşısına çıkıyor.

Zelenskiy'nin devlet başkanı adayı olduğu Halkın Hizmetkârı (Sluga Narodu) Partisi, kısa sürede ülkede popüler hale gelmesini de bu diziye borçlu.

Seçim sürecindeki başarısında dizinin rolünü kabul eden ünlü komedyen, "Canlandırdığım karakterle ben tabii ki farklı kişileriz. Ama bu karakterle aynı ahlaki değerlere sahibim" diyor.
Kamuoyu araştırmaları, ünlü komedyenin adaylığını destekleyen kişilerin çoğunun, siyasette aynı yüzleri görmekten sıkılan genç seçmenler olduğunu gösteriyor.

Devlet başkanının, milletvekillerinin ve yargıçların dokunulmazlıklarının kaldırılması, yolsuzluklara sıfır tolerans, rüşvet alanların ve verenlerin hapse atılması, önemli kararlar için referanduma gidilmesi, Zelenskiy'nin ses getiren vaatleri.

Ünlü komedyen, seçilmesi halinde sadece tek bir dönem başkanlık yapacağını, yeniden aday olmayacağını söylüyor.

Rusya'yla ilgili çok keskin söylemlerden kaçınan Zelenskiy, ülkenin doğusundaki krizin savaşsız, diyalog yoluyla çözülmesi gerektiğini savunuyor.

Ukrayna'nın NATO üyeliği yolunda ilerlemesini destekleyen Zelenskiy'nin seçim programında AB üyeliği hedefinden ise bahsedilmiyor.

Zelenskiy'nin devlet başkanlığı adaylığının arkasında, ülkenin en etkili isimlerinden biri olarak gösterilen ünlü milyarder İgor Kolomoyskiy'nin olduğu iddiası sıkça dile getirilse de, ünlü komedyen bunu birçok kez yalanladı.

Zelenskiy'nin komedi programının ekrana geldiği 1+1 televizyon kanalı, yılbaşı gecesi saatler 24.00'ü gösterdiğinde Devlet Başkanı Petro Poroşenko'nun halka seslendiği geleneksel yeni yıl kutlaması yerine, Zelenskiy'nin devlet başkanlığı adaylığını açıkladığı konuşmaya yer vermişti. Bu kanalın sahibi ise Kolomoyskiy.

Bazı analistler, Zelenskiy'nin seçilmesi halinde, ülkenin "elitlerinin" devletin yönetimini bir komedyene bırakmayacağını, anayasa değişikliğiyle devlet başkanının yetkilerinin azaltılmasının ve parlamenter rejime geçilmesinin dahi gündeme gelebileceğini öngörüyor.

ANKETLER NE DİYOR?

Ukrayna'da 31 Mart devlet başkanlığı seçimlerinde hiçbir aday yüzde 50'nin üzerinde oy alamazsa, seçimlerin sonucunu 21 Nisan'da yapılacak ikinci tur oylama belirleyecek. En yüksek oyları alan iki aday ikinci turda yarışacak.

Tüm anketlere göre Zelenskiy ilk sırada. Birinci tur seçimlerin Poroşenko ile Timoşenko arasında ikincilik için kıyasıya bir yarışa sahne olması muhtemel.

Kamuoyu araştırmaları, çok yüksek ihtimalle seçimin galibinin ikinci turda belirleneceğini gösteriyor. Yapılan son anketlere göre birinci sıradaki Zelenskiy'nin tahmini oy oranı yüzde 25-30 civarında.
Bazı anketlerde Timoşenko, bazılarında Poroşenko önde görünüyor. Her iki adayın da tahmini oy oranları anketlere yüzde 12-18 aralığında yansıyor.

Rusya yanlısı Muhalefet Bloku'nun adayı Yuriy Boyko'nun ise yüzde 10-11 civarında oy alacağı tahmin ediliyor.

2004'teki Turuncu Devrim'in ardından hayal kırıklığına uğrayan, 2014'teki "Euro Maydan" ayaklanması sonrası da yaşam şartlarında iyileşme olmayan Ukrayna halkı artık "değişim" söylemleri karşısında daha temkinli.

Seçim öncesi verilen sözlerin tutulmamasına alışan çoğu Ukraynalı, siyasilere karşı güvenini yitirmiş ve sandıktan umudunu kesmiş durumda.

Rusya karşıtlığı temelinde yükselen milliyetçi söylemlerin ve "güçlü lider" imajının mı, yoksa hayat pahalılığı ve yolsuzluklar karşısında giderek artan toplumsal hoşnutsuzluğun mu seçmen üzerinde daha fazla etki yarattığını sandıktan çıkacak sonuç gösterecek.

BBC Türkçe