İran ve dünyanın kaderi pazartesi oylanacak

BM Güvenlik Konseyi, İran ile 5+1 ülkeleri arasında Viyana'da varılan anlaşmayı onaylayan ve İran'a yönelik BM yaptırımlarının kademeli olarak kaldırılmasını düzenleyen karar tasarısını pazartesi günü görüşecek.

BM Güvenlik Konseyi Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada, ABD tarafından diğer ülkeler adına hazırlanarak Konsey'e sunulan tasarının pazartesi saat 09.00'da (TSİ: 16.00) gündeme alınarak oylanacağı belirtildi. Tasarının kabul edilmesi için Konsey'deki 15 üyeden 9'unun olumlu oy kullanması ve daimi üyeler ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa'dan birinin veto yetkisini kullanmaması gerekiyor. Daimi üyeler Viyana'daki anlaşmanın tarafı olduğu için tasarının oy birliği ile geçmesi bekleniyor. Tasarıda, metnin BMGK'da kabulünün ardından İran'a 8 yıl boyunca balistik füze teknolojileri, 5 yıl süreyle de konvansiyonel silah ambargosunun süreceği kaydediliyor. Bu süre boyunca ülkeler ancak BM Güvenlik Konseyince önceden izin verilmesi durumunda İran'a balistik füze teknolojisi ve konvansiyonel silah verebilecek. Bu transferlere izin verilmesi için BMGK kararı aranması, Konsey'de veto yetkileri olan ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa'ya İran'a silah ve füze satılmasını tek başlarına engelleme fırsatı verecek. İran'ın tüm talepleri yerine getirmesi ve nükleer teknolojisinin barışçıl olduğunu temin etmesi durumunda BMGK kararıyla getirilen yükümlülükler ve yaptırımların 10 yıl sonunda tamamen kalkacağı ve "İran'ın nükleer programı" maddesinin BMGK'nın rutin gündeminden çıkarılacağı vurgulanıyor. 

-İhlal durumunda BM yaptırımları otomatik olarak geri gelecek

Tasarının olası ihlal durumunu düzenleyen bölümünde ise tüm ülkelerden, İran'a gönderilen ya da İran'dan gelen veya transit olarak limanları kullanan kargolarda "makul şüphe" halinde inceleme yapmaları talep ediliyor. İncelemeler sonucu İran'ın anlaşmayı ihlal ettiğini düşünen ülkeden vakayı İran ile 5+1 ülkeleri ve AB arasında kurulacak ortak komisyona getirmesi talep edilen tasarıda, burada çözüm bulunamaması halinde ise konunun Güvenlik Konseyi'ne taşınması isteniyor. Tasarıya göre, Konsey'e olayın bildirilmesinin ardından, Viyana'da varılan anlaşmanın devam edebilmesi yani yaptırımların belirli takvim içinde kaldırılabilmesi için 30 gün içinde BMGK'da karar alınması gerekecek. Bu kararın alınamaması halinde ise tüm eski BMGK yaptırımları otomatik olarak devreye girecek. Bu maddeyle, yaptırımların otomatik olarak geri getirilmesi sağlanıyor ve Konsey'in beş daimi üyesinin bunu engellemesinin önüne geçiliyor. Gelen ihlal bildirimine rağmen İran ile varılan anlaşmanın devam edebilmesi için BMGK kararı gerekmesi, Konsey'in daimi üyelerine anlaşmayı sonlandırabilme ve tüm eski yaptırımların geri getirilmesini sağlama imkanı tanıyor.

-İran'a uygulanan BMGK yaptırımları-

BM Güvenlik Konseyi, uranyum zenginleştirme programını askıya almaması nedeniyle 2006'da ambargo kararı alarak İran'a her türlü nükleer malzeme teminini yasaklamış, programla ilgisi olan kişi ve kurumlara da varlık dondurma ile seyahat yasağı gibi yaptırımlar getirmişti. 2007 yılında İran'a silah ambargosu uygulamasını da kabul eden Konsey, daha sonra aldığı kararlarda nükleer programla ilgisi belirlenen kişi ve kurumları da yaptırımlar listesine eklemişti. İlki 2006, sonuncusu ise bu yıl kabul edilen toplam 7 BMGK kararı, BM'nin bu ülkeye uyguladığı yaptırımları ve bu yaptırımları izleme panelinin çalışmasını düzenliyor. İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğunun IAEA tarafından onaylanması halinde 10 yıl sonra bu yaptırımların tamamı sonlandırılacak.