Çevrecilerin Türkiye'ye sokmadığı zehir gemisi için skandal karar

BBC Türkçe’nin haberine göre Brezilya donanmasının açıklamasında üç aydır kıyıdan uzakta olan geminin su aldığını ve batma riski altında olduğunu bu nedenle Brezilya limanlarına yanaşmasına izin verilmediğini açıkladı.

 Çevre Bakanı Marina Silva’nın talebine rağmen, Deniz Kuvvetleri gemiyi Brezilya’nın münhasır ekonomik bölge sınırları içerisinde, kıyıdan 350 kilometre açıkta ve 5 bin metre derinlikte batırmaktan başka çaresi olmadığını söyledi.

Donanmanın açıklamasında, bu bölgenin çevre koruma alanlarından uzakta ve deniz altı iletişim kablolarından arınmış olduğu kaydedildi.

Açıklamada, “Su yüzeyindeki durumunun kötüleştiği ve batmasının kaçınılmaz olduğu göze alındığında, gövdesini ayırıp, planlı bir şekilde batırmaktan başka seçenek yok” dendi.

Donanma, gemiyi çarşamba (dün) batırmayı planlamıştı, ancak savcılar geminin iç kaplamasında kullanılan tonlarca asbest de dahil çevresel tehdidi gerekçe göstererek Brezilya sularında batırılmasını engellemeye çalıştı.

Çarşamba öğleden sonra bir federal yargıç donanmanın çevresel riskleri değerlendirdiğini belirterek bu talebi reddetti.

São Paulo’nun tam olarak nerede bırakılacağı ve Brezilya donanmasının ne zaman batırmayı planladığı belli değil.

Okyanustaki en büyük atıklardan biri olabilir

Atık karşıtı kuruluş Basel Action Network’ün yöneticisi Jim Puckett, Time dergisie gemiyi batırmanın ‘ağır ihmal’ olacağını söyledi.

Puckett, şunları dedi: “Hem tehlikeli hem de değerli maddeler içeren bir gemiden bahsediyoruz. Bunun Brezilya topraklarına getirilmesi ve çevreye duyarlı bir şekilde yönetilmesi gerekiyor. Öylece batıramazsın.”

Donanmanın gemiyi terk etme ve batırma planı, asbestin okyanusa salınması durumunda oluşacak çevresel etkiden endişe duyan Brezilya Çevre Bakanlığı tarafından da eleştirildi.

Asbestin kanser ve akciğer hastalığına yol açtığının anlaşılması üzerine, dünyanın birçok yerinde kullanımı yasaklandı.

Brezilya’da günlük yayınlanan Folha de São Paulo gazetesine göre ülkenin çevre bakanı Marina Silva da savunma bakanı José Múcio Monteiro’ya asbestle ilgili endişelerini dile getirdi. Bununla birlikte, geminin nasıl idare edileceği konusunda son sözü donanma söyleyecek.

Açık denizlerde çürümeye terk edilmiş başka gemiler de var. Bununla birlikte, 300 metre uzunluğa yakın bir savaş gemisi, okyanustaki en büyük tekil atıklardan biri haline gelebilir.

Ne olmuştu?

Bakanlığın zehirli savaş gemisinin İzmir Aliağa’da sökümü için Sök Denizcilik adlı firmaya izin verdiği ortaya çıkmıştı. Brezilya Donanması’nın 2017’de emekliye sevk ettiği Nae Sao Paulo adlı geminin yolculuğu muhalefet ve çevre örgütlerinin büyük tepkisine rağmen Aliağa’ya doğru devam ediyordu.

Eylül 2019’da gemi ihaleye çıkarıldı ve Mart 2021’de 1,8 milyon dolar karşılığında tersanesi İzmir Aliağa’da bulunan Sök Denizcilik şirketi satın aldı. İhale süreci sırasında tehlikeli atık envanterine dair taraflar arasında hiçbir belge ya da bilgi bulunmuyordu. Aradan geçen bir yıldan uzun sürede başta Türkiye olmak üzere bütün ülkelerdeki ilgili makamlar sessizliğini korudu ve sivil toplumdan yükselen seslere kulaklarını tıkadı. 

Geminin Sao Paulo’dan İzmir’e yolculuğu 4 Ağustos’ta başladı. Aynı gün, Sao Paulo/Foch enstitüsünün açtığı hukuki davada uçak gemisinin yıllardır demirlediği limana geri dönmesine yönelik tedbir kararı çıktı. Ama zehirli gemi yoluna devam etti. 

Bu süreçte de toplumun çeşitli kesimlerinden protestolar düzenlendi.

Türkiye’ninse, gemi yola çıktıktan sonra ve şu an Cebelitarık’a bir gün uzaklıktayken, itirazlar sonucunda Brezilya’dan kendi karasuları içerisinde ‘tehlikeli madde analizi’ talep ettiği ortaya çıktı. Greenpeace Türkiye yetkilileri, Brezilya’nın bunu reddederek analizin Türkiye’de yapılmasının daha uygun olduğunu söylemişti.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum 26 Ağustos’ta geminin söküm için Türkiye’ye girmesine izin verilmeyeceğini açıklamıştı.

BBC Türkçe