Bilim insanlarından Alzheimer için çığır açacak çalışma

Rusya’daki Tyumen Eyalet Üniversitesi'n bilim insanları, Singapur Ulusal Üniversitesi ile gerçekleştirdiği uluslararası bir çalışmada, hafızayı geri yüklemek için işlevini kaybeden beyin hücrelerinin biyolojik kullanımını bellek “çöp”ünden geri kazanmayı başardı. Araştırmacılara göre bu gelişmeyle, Alzheimer hastalığında etkili bir tedavi sağlanabilir.

Alzheimer, sinir hücreleri ile düşünme becerileri arasındaki bağlantıları yavaşça bozan, geri dönüşü olmayan ve ilerleyen bir hafıza bozukluğuna neden olan hastlalığa deniliyor.  Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2019 verilerine göre  dünyada demanstan muzdarip yaklaşık 50 milyon bulunuyor,  vakaların yüzde 70’inde ise Alzheimer hastalığı sendromun nedeni olarak ortaya çıkıyor. Alzheimerı olan hastalar araba kullanmak, yemek pişirmek veya fatura ödemek gibi temel günlük işlerini yapmakta zorlanıyor.

BİLİM İNSANLARI NÖRONAL KALİTE KONTROL SİSTEMİNİ AÇIĞA ÇIKARDI

Bilim insanlarına göre günümüzde Alzheimer hastalığı için tedavi edici ya da hastalığın ilerlemesini durduran yöntemler bulunmuyor, bu nedenle yeni ve etkili tedavi yöntemleri bulmak çok büyük önem taşıyor.

Singapur Ulusal Üniversitesi’nden sinaptik plastisite ve hafıza üzerine dünyaca ünlü bilim insanı Prof.Sajikumar Sreedharan ve Tyumen Eyalet Üniversitesi, Alzheimer hastalığı olan hayvanlarda hafıza kaybını eski haline getirmek için bir tür nöronal kalite kontrol sistemi olan "ubikitin-proteazom sistemi"ni (UPS) oluşturdu.

NÖRONLAR SÜREKLİ BİYOLOJİK ÇÖP ÜRETİYOR

Bu kapsamda, araştırmacılara göre metabolizma ve diğer biyolojik süreçlerin bir sonucu olarak, nöronlar sürekli biyolojik çöp üretiyor  ve kararlı bir çöp atma sistemine ihtiyaç duyuyor. Eğer bu “çöp”ler nöronlardan uzaklaştırılmazsa, birikerek toksik hale geliyor ve beyin arızasına neden oluyor.

Gereksiz veya kusurlu proteinleri yok eden çok proteinli bir kompleks olan proteazom, nöronlar tarafından üretilen çöpün ana işlemcilerinden birini oluşturuyor. Ubiquitin-proteazom sistemi (UPS), proteinleri yeniden kullanmak ve üretmek için bir "biyolojik ürün işleme tesisi" olarak hareket ederek, hücre içi kalite kontrolü için temel bir mekanizma işlevi sağlıyor.

Eğer UPS arızalıysa, nöronlar "çöp kutularına" atılırken, yeni sentezlenen (bellek) ve yeni uzun süreli belleklerin oluşturulması için gerekli olan kullanılmış proteinler arasındaki denge bozuluyor ve sinir bağlantılarının kaybına (sinaptik başarısızlık) yol açan hafıza proteinlerinin eksikliği oluşuyor. Bu hasar başlangıçta beynin yeni anıların oluşması için hayati önemi olan bölümü olan hipokampusta meydana geliyor. Nöronlar ölürken beynin diğer kısımları da etkileniyor.

HAFIZANIN ANORMAL DÜZENLENMESİ ÖNLENDİ

FASEB dergisinde yayımlanan araştırma, UPS inhibitörleri tarafından plastisite (bellek) proteinlerinin bozulmasının engellenmesinin Alzheimer'daki bellek kaybını tersine çevirebileceğini savunuyor. Bilim insanları, bellek proteinlerini yanlış bir şekilde kaldıran UPS sistemini kısmen bloke ederek, hafızanın anormal düzenlenmesini önlemeyi başardı.