Ufak ve İnce Bir Tarif :
Önce ufak bir tanım yapalım; CDS"in açılımı "Credit Default Swaps". Tercümesi farklı şekillerde olabilir. "Karşılıksız Çıkma Takası" ya da "Batma Riski Takası" olarak çevirebiliriz. Türk Dil Kurumu"nun ara sıra düştüğü duruma düşmeden, nasıl ki "asansör" kelimesinin karşılığı kullanılmıyorsa, biz de CDS"i kavram olarak açıklamaya çalışalım.
Swap kavramı finans dünyasına ilk defa 1980"lerin başında girdi. İki farklı kurumun değişik piyasalarda değişik borçlanma kapasitesinden ortaya çıkan "arbitraj" dan yararlanmak üzere, borçlarının karşılıklı olarak takası. Önce farklı iki döviz arasında başlayan konu sonradan farklı faizleri de kapsadı ve son 25 yılda inanılmaz bir hızla gelişti. Bu gelişmenin bugüne kadar dünyanın hiç bir yerinde denetlemesi yapılmadı.
Dünyada yapılan ilk swap Dünya Bankası-IBM döviz "swap"ıdır. Hasbel kader dünyada ilk swap"ı gerçekleştiren 6 kişiden birisi olarak, konuyu yakından takip etmekteyim. Geçmişte ciddi kurumlar arasında yapılan "swap" lar, bugün kredi kalitesi düşük ya da kredi notu bile olmayan kurumlar arasında yapılıyor. Daha da vahimi, bu tür kurumlar arasında yapılan swaplar, iki kurumun haberi olmadan üçüncü ve dördüncü kişiler arasında "iddaa" konusu olabiliyor. Ayrıca bu finansal enstrümanlar çeşitli sigorta şirketleri tarafindan finansal poliçeyle sigorta edilmiş durumda. Açık anlatımıyla yeni finans araçları denetimsiz üretilmiş ve kimin kime ne kadar riski var belli değil.
Şimdiden belirteyim, finasal jargonda "derivatives = türevler" olarak tanımlanan bu enstrümanların nasıl denetleneceği gelecek uluslararası forumların baş konusu olacak.
Turubun Büyüğü Torbada :
Şimdi sıkı durun; Swap türü kredi riski takaslarının tüm dünyadaki toplam nominal değeri 64 trilyon dolar. Başka bir deyişle tüm dünyanın bir yıllık milli gelirine eşit bir miktar. Lütfen düşünün, nominal miktarın sadece yüzde 5"i batsa dünya finans sistemine 3 trilyon dolarlık bir yük gelecek.
Lehman Biraderler"in batışı ve AIG sigorta şirketinin ABD devleti tarafindan kurtatılmasının temelinde işte bu finansal sigorta policeleri yatmakta. Şimdi karşımızda başılıca üç soru duruyor;
1) Amerika Daha Ne Kadar Derine Batar ?
İyi haber "donmuş" kredi piyasalarında erime belirtilerinin başlamış olması. Bu gelişmenin gerçekçi göstergesi Libor (Londra bankalar arası) faiz oranındakı gevşeme. Kötü haber ise, piyasalarda daha akacak kanın olması. Şu anda dünyanın tüm parası ABD"ye akmakta. Piyasalar düşüyor, para ABD"ye akıyor. Ya piyasaların düşüşü duracak ya da ABD"ye akan para duracak. Bu iki olasılıktan birinde, ABD piyasaları dibe vuracak ve "tek yol yukarı" olacak.
2) Avrupa"nın Taşlı Yollarında Ne Olur ?
Avrupa"da henüz bombaların tümü patlamadı. Kriz başlayınca Amerika"nın refleksi likiditeyi rahatlatmak olurken, Avrupa"nın refleksi banka kurtarma operasyonları oldu. Avrupa bankalarının bilançolarında saklı daha çok "iskelet" var. İsveç, Macaristan, Avusturya ve Yunanistan bankaları (Adalar"da eşek turu yapanlarınız bilir) uçurumun tam kenarından yürüyerek, tura devam ediyorlar. Avrupa"da çığ gibi büyüyen banka batmaları olabilir. Ne yazık ki ABD"nin hukuksal alt yapısı var ama AB"nin bu konuda hukuksal alt yapısı yok.
3) Hangi Kaleler Düşer?
Petrol fiyatları hızla düşüyor. Dünya"da derin bir duraklama bekleniyor ve bu beklenti petrol fiyatlarının düşmeyesini körüklüyor. Bu durumda petrol üreticisi Venezuella ve İran ABD"ye düşmanca söylemlerinin dozajını biraz daha arttırabilirler. Suudi Arabistan ve Körfez yatırımları azaltır. Ancak petrol üreticileri genelde durumlarını idare ederler. Pakistan, İsveç, İtalya, Macaristan, Bulgaristan, Yunanistan, Ukrayna, Vietnam, Rusya ve Meksika büyük sıkıntıya girer, küçük Avrupa devletleri boğulabilir.
Türkiye ise Avrupa ülkeleriyle beraber dalgalanırken sıkıntıya düşer fakat boğulmaz.
">
Ufak ve İnce Bir Tarif :
Önce ufak bir tanım yapalım; CDS"in açılımı "Credit Default Swaps". Tercümesi farklı şekillerde olabilir. "Karşılıksız Çıkma Takası" ya da "Batma Riski Takası" olarak çevirebiliriz. Türk Dil Kurumu"nun ara sıra düştüğü duruma düşmeden, nasıl ki "asansör" kelimesinin karşılığı kullanılmıyorsa, biz de CDS"i kavram olarak açıklamaya çalışalım.
Swap kavramı finans dünyasına ilk defa 1980"lerin başında girdi. İki farklı kurumun değişik piyasalarda değişik borçlanma kapasitesinden ortaya çıkan "arbitraj" dan yararlanmak üzere, borçlarının karşılıklı olarak takası. Önce farklı iki döviz arasında başlayan konu sonradan farklı faizleri de kapsadı ve son 25 yılda inanılmaz bir hızla gelişti. Bu gelişmenin bugüne kadar dünyanın hiç bir yerinde denetlemesi yapılmadı.
Dünyada yapılan ilk swap Dünya Bankası-IBM döviz "swap"ıdır. Hasbel kader dünyada ilk swap"ı gerçekleştiren 6 kişiden birisi olarak, konuyu yakından takip etmekteyim. Geçmişte ciddi kurumlar arasında yapılan "swap" lar, bugün kredi kalitesi düşük ya da kredi notu bile olmayan kurumlar arasında yapılıyor. Daha da vahimi, bu tür kurumlar arasında yapılan swaplar, iki kurumun haberi olmadan üçüncü ve dördüncü kişiler arasında "iddaa" konusu olabiliyor. Ayrıca bu finansal enstrümanlar çeşitli sigorta şirketleri tarafindan finansal poliçeyle sigorta edilmiş durumda. Açık anlatımıyla yeni finans araçları denetimsiz üretilmiş ve kimin kime ne kadar riski var belli değil.
Şimdiden belirteyim, finasal jargonda "derivatives = türevler" olarak tanımlanan bu enstrümanların nasıl denetleneceği gelecek uluslararası forumların baş konusu olacak.
Turubun Büyüğü Torbada :
Şimdi sıkı durun; Swap türü kredi riski takaslarının tüm dünyadaki toplam nominal değeri 64 trilyon dolar. Başka bir deyişle tüm dünyanın bir yıllık milli gelirine eşit bir miktar. Lütfen düşünün, nominal miktarın sadece yüzde 5"i batsa dünya finans sistemine 3 trilyon dolarlık bir yük gelecek.
Lehman Biraderler"in batışı ve AIG sigorta şirketinin ABD devleti tarafindan kurtatılmasının temelinde işte bu finansal sigorta policeleri yatmakta. Şimdi karşımızda başılıca üç soru duruyor;
1) Amerika Daha Ne Kadar Derine Batar ?
İyi haber "donmuş" kredi piyasalarında erime belirtilerinin başlamış olması. Bu gelişmenin gerçekçi göstergesi Libor (Londra bankalar arası) faiz oranındakı gevşeme. Kötü haber ise, piyasalarda daha akacak kanın olması. Şu anda dünyanın tüm parası ABD"ye akmakta. Piyasalar düşüyor, para ABD"ye akıyor. Ya piyasaların düşüşü duracak ya da ABD"ye akan para duracak. Bu iki olasılıktan birinde, ABD piyasaları dibe vuracak ve "tek yol yukarı" olacak.
2) Avrupa"nın Taşlı Yollarında Ne Olur ?
Avrupa"da henüz bombaların tümü patlamadı. Kriz başlayınca Amerika"nın refleksi likiditeyi rahatlatmak olurken, Avrupa"nın refleksi banka kurtarma operasyonları oldu. Avrupa bankalarının bilançolarında saklı daha çok "iskelet" var. İsveç, Macaristan, Avusturya ve Yunanistan bankaları (Adalar"da eşek turu yapanlarınız bilir) uçurumun tam kenarından yürüyerek, tura devam ediyorlar. Avrupa"da çığ gibi büyüyen banka batmaları olabilir. Ne yazık ki ABD"nin hukuksal alt yapısı var ama AB"nin bu konuda hukuksal alt yapısı yok.
3) Hangi Kaleler Düşer?
Petrol fiyatları hızla düşüyor. Dünya"da derin bir duraklama bekleniyor ve bu beklenti petrol fiyatlarının düşmeyesini körüklüyor. Bu durumda petrol üreticisi Venezuella ve İran ABD"ye düşmanca söylemlerinin dozajını biraz daha arttırabilirler. Suudi Arabistan ve Körfez yatırımları azaltır. Ancak petrol üreticileri genelde durumlarını idare ederler. Pakistan, İsveç, İtalya, Macaristan, Bulgaristan, Yunanistan, Ukrayna, Vietnam, Rusya ve Meksika büyük sıkıntıya girer, küçük Avrupa devletleri boğulabilir.
Türkiye ise Avrupa ülkeleriyle beraber dalgalanırken sıkıntıya düşer fakat boğulmaz.