Yardım kömürleri taş çıktı
Hükümetin yoksul ailelere dağıttığı ve rödovans ya da hizmet alımı yöntemiyle firmalara ürettirdiği kömürün yüksek oranda kayaç içerdiği belirlendi.
İktidarın, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı (SYDV)aracılığıyla özellikle seçim dönemlerinde hız verdiği dağıtım için şirketlere ürettirdiği kömürlerin içindeki kayaç oranının çok yüksek olduğu belirlendi.
Birgün gazetesinden Nurcan Gökdemir'in haberine göre Sayıştay denetçilerinin Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu’na ilişkin denetim raporu, yoksullara dağıtılan ve santrallara verilen kömür üzerinden şirketlere fazladan kar sağlandığını ortaya koydu.
Kurumun rodövans ya da hizmet alımı yöntemleriyle kömür ürettirdiği firmalarla imzaladığı sözleşmelerde ay boyunca belirli bir kalori ortalamasını tutturmak şartının konulmasının kalori bazında çok değişken aralıklarda kömür üretimi yapılmasına yol açtığı belirlendi. Kurumun madenden çıkan kömürü satılabilir ürüne dönüştürme oranları incelendiğinde TKİ’nin kendi olanaklarıyla yaptığı üretimlerde kömürün daha temiz üretildiği, üçüncü şahıslara yaptırılan üretimlerin ise daha çok kayaç içerdiği görüldü.
YARISI ISITIYOR
Kurum tarafından santrallara verilen kömürlerde dönüşüm oranları yüzde 100’e yakınken zenginleştirme işlemi sonucu yoksullara dağıtılmak üzere Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na verilen ısıtma amaçlı kullanılan kömürlerde bu oranın yüzde 40-45 aralığına kadar düştüğü belirlendi.
100 TONUN 37 TONU ATIK
Rodövans yöntemi ile kömür üretim yaptırılan firmaların ürettikleri kömürün bir bölümünü SYDV’ye bir bölümünü linyit işletmelerine, onların da termik santrallara verdiği vurgulanan raporda, şirketlere çıkar sağlayan süreç şöyle anlatıldı:
“İşletmelerin ürettirdiği bu kömürleri termik santralında kullanmak üzere alan SEAŞ gibi firmaların belirli bir kalorinin altında verilen kömürleri almak fakat karşılığında hiçbir ödeme yapmamak gibi sınırlamalar getirmesi dolayısıyla kömürler verimli bir şekilde değerlendirilememekte ve dolayısıyla üretimi için müteahhitlere ödeme yapılmasına rağmen, işletmeler bazı vardiyalardaki kömür satışından hiçbir gelir elde edememektedir.
TKİ’nin kömür üretimi yaptırdığı firmalarla akdedilen sözleşmelerde kalori ayarlamasının ‘ay’ bazında yapıldığı, oysa bu firmalardan alınan kömürün enerji santralına satılırken ‘vardiya’ bazında fiyatlandırıldığı, bu uygulamanın zaman zaman müteahhitlerin düşük kalorili kömür vermesi gibi kurum aleyhine olan sonuçlar doğurduğu tespit edilmiştir. Eynez bölgesinde faaliyet gösteren özel bir madencilik firmasının 2017 yılı içerisinde gerçekleştirmiş olduğu tuvönan (işlenmemiş cevher) üretimi 7,4 milyon ton iken bunun karşılığında elde edilen satılabilir kömür miktarının 4,5 milyon ton olduğu görülmektedir. Bu veriler yaklaşık olarak 3 milyon ton kömürün hiç değerlendirilemediğini veya üretilen her 100 ton kömürden 37 tonunun atıldığı anlamına gelmektedir.”
Sayıştay’ın geçmiş yıllarda da raporlarında yer alan aylık kalori hesabı yerine en fazla üç günlük kalori ortalamasının esas alınması önerisinin hayata geçirilmediği, bu yönde herhangi bir çalışmanın olmadığının da altı çizildi. Denetçiler, kurum zararının oluşmaması için müteahhitlerle yapılacak yeni sözleşmelerde müteahhitlere düşük kaliteli kömürler için ödeme yapılmasından doğan zararı önleyici tedbirlerin alınmasını istedi.