Ayasofya'nın kayıp eserleri... Tarihçiler ne dedi?
Ayasofya'nın ibadete açılmasının ardından tarihi yapıdaki hat, şamdan kandil gibi bazı eserlerin kaybolduğu iddiaları yeniden gündeme geldi.
Tarihçilere göre Fatih döneminden beri Ayasofya’ya vakfedilen eserlerin bir kısmı restorasyon için depoda. Önemli bir kısmı ise başka müze ve camilere nakledilmiş.
Hürriyet'ten Musa Kesler'in haberine göre, tarihçiler konuyla ilgili olarak şunları kaydetti:
HEPSİ KAYITLIDIR
Prof. Dr. İlber Ortaylı: Bazen müzelerden müzelere aktarımlar olur. Bir yerdeki eser başka bir yere taşınır. Ancak bunların hepsinin kaydı vardır. Rastgele olan şeyler değildir. Dolayısıyla ‘kayıp’, ‘çalıntı’ gibi söylemlerin de ciddi kaynak ve kayıtlara dayanması gerekir.
BİR KISMI DEPODA
Prof. Dr. Fatih Özkafa (İslam sanatları tarihçisi): Ayasofya’daki eserlerin bir kısmı Ayasofya’nın deposunda. Önemli bir kısmının restorasyona ihtiyacı var. Bir kısmı Vakıf Hat Sanatları Müzesi’ne nakledilmişti. Türk İslam Sanatları Müzesi’ne gittiği de yıllardır konuşulur. Ancak kesin detayları bilmiyoruz. Başka camilerden de eserlerin müzelere taşındığına dair örnekler var. Cihangir Camisi’nden de bazı eserler Vakıf Hat Sanatları Müzesi’ne nakledildi. Çünkü hırsızlık çok oluyordu.
Prof. Dr. Süleyman Berk (Türk İslam sanatları tarihi uzmanı): Ayasofya’dan bazı eserlerin başka müze ve camilere götürüldüğünü biliyoruz. Mesela Sultanahmet Camisi’nde üç tane büyük kıymetli levha var. Türk İslam Eserleri Müzesi’nde de var. Anadolu’daki müzelere de İstanbul’dan eser gitmiştir ancak Ayasofya’dan gidip gitmediğini bilmiyorum. Ayasofya’nın depolarında da epeyce eser var. Kıymetli hat levhaları var. Ayrıca çok kıymetli halılar da var ama artık onların çok kullanılabilir olduğunu düşünmüyorum. Taşınabilir cinsten olanların taşınmış olması bir anlamda olumlu. Çünkü gidenlerin önemli bir kısmı çok iyi muhafaza edilmiş. Bu eserlerin tekrar asli mekanlarına getirilmesi gerekir. Sultanahmet’tekiler de şu an restorasyonda. Kolayca taşınabilir Ayasofya’ya. Bazı levhalar eski fotoğraflarda kolayca görülüyor, dolayısıyla yerleri bile biliniyor.
Doçent Dr. Mehmet Memiş (İslam sanatı tarihçisi): Ayasofya camiye çevrildikten sonra dönemin en ünlü hattatlarının eserleriyle donatılmış. Zaman içinde başka eserler de camiye hediye edilmiş. Bir kısmı halen Ayasofya’da bir kısmı ise başka cami ve müzelere nakledilmiş durumda. Keşke bu eserler tekrar Ayasofya’ya geri gelse.
KAYBOLANLAR DA VAR
Hayri Fehmi Yılmaz (sanat tarihçisi): “Tarih boyunca padişahlar, hanedan üyeleri, paşalar, hayır sahipleri Ayasofya Camisi’ne birçok eserler vakfetmişler. Bugün bu eserlerin birçoğu yok. Kayıtlarda bir kısmının Ayasofya müzeye çevrildikten sonra Anadolu’da yeni kurulan bazı müzelere gönderildiğine dair bilgiler var. Türk İslam Eserleri Müzesi ve Yıldız Şehir Müzesi’nde İstanbul’un başka camilerinden toplanmış koleksiyonlar var, orada da Ayasofya Camisi’nden çıkan eserler olabilir. Vakıflar Genel Müdürlüğü bir envanter hazırlıyor. Ayasofya’nın Türk dönemine ait eserlerin envanteri. O zaman durum daha da belirginleşir.
‘16 LEVHA YOK’
Mimar ve restoratör Furkan Al, Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada “Ayasofya’dan çıkarılan eserler arasında Sultanahmet Camisi’nde sergilenenler olduğu gibi depolara kaldırılmış ve izine rastlanılmayanlar var. Eski fotoğraflardan yaptığım çalışmaya göre çeşitli yerlerde asılı bulunan farklı boyutlarda en az 16 levha (üstte kırmızıyla işaretli) günümüzde asli yerinde değil” dedi.