Koronavirüs sürecinde hangi ülke ne kadar para harcadı ?

Koronavirüs salgını nedeniyle uygulanan kısıtlamalar gevşetilmeye başlarken, salgının ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini gidermek üzere bazı ülkeler daha önce açıkladıkları ekonomi destek paketlerine yenilerini ekliyor.

Kısıtlamalar sürecinde ekonomik faaliyetlerin sınırlanması nedeniyle birçok ülke resesyona girdiğini açıklarken, uluslararası kuruluşlar 1930'lara damga vuran Büyük Buhran'dan beri yaşanan en sert daralmaya dikkat çekiyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) Nisan ayındaki değerlendirmesinde dünya ekonomisinin 2020'de yüzde 3 küçüleceği tahmininde bulunmuştu. Birleşmiş Milletler'in Mayıs ayında yayınladığı bir raporda ise küresel ekonominin yüzde 3,2 oranında küçülmesi, dünya ticaretinin ise yüzde 15 daralması bekleniyor.

Asya Kalkınma Bankası, küresel ekonomiyi altüst eden koronavirüsün dünya ekonomisine maliyetinin 8.8 trilyon dolar olacağı tahmininde bulundu.

Tüm ülkelerde işsizlik artıyor. ABD'de yüzde 4,4 olan işsizlik oranı Mayıs ayı ortasında yüzde 14,7'ye yükseldi. Son verilere göre, burada işsizlik yardımına başvuranların sayısı 38 milyona ulaştı. Nisan ayında işsiz kalanların sayısı 20.5 milyon oldu.

Bu tablo karşısında birçok ülke ekonomiyi canlandırmak ve salgının şirketler ve istihdam üzerindeki olumsuz etkisini gidermek amacıyla ekonomik teşvik, destek ve kurtarma paketleri açıkladı.

Bu paketler merkez bankalarının yeni para basması, tahvil ve hisse senedi fonları satın almasının yanında kamu harcamaları, kredi garantileri ve vergi indirimlerini de içeriyor.

Uzmanlar 2008'deki küresel mali kriz sırasında alınan ve o dönem için bir rekor kabul edilen önlemlerin şimdikine kıyasla çok küçük kaldığına dikkat çekiyor.

Mart ayında açıklanan destek paketlerinin toplamı CNN'e göre 7 trilyon doları buldu. Bazı ülkelerde bunlara ek paketler ekleniyor.

Bugüne dek açıklanan ekonomik destek paketlerinin başlıcalarını BBC Türkçe servisi derledi...

JAPONYA: 2,2 TRİLYON DOLAR

Japonya Başbakanı Şinzo Abe, 27 Mayıs'ta 1,1 trilyon dolar (117 trilyon yen) tutarında ikinci ekonomik teşvik paketini açıkladı.

Abe, Nisan ayında da 1,1 trilyon dolarlık bir paket açıklamıştı. Böylece toplam desteğin miktarı 2,2 trilyon dolara ulaşarak dünyanın en büyük paketi oldu. Bu miktar, Japonya'nın GSYH'sinin yüzde 40'ına denk düşüyor.

Dünyanın en büyük 3. ekonomisi Japonya, Mayıs ayında resesyona girdiğini duyurmuştu.

Japon ekonomisi 2020'nin ilk 3 ayında, geçen yıla göre yüzde 3,4 daraldı. Bu 2015'ten bu yana en sert düşüş oldu. Analistler ikinci çeyrekte de GSYH'nin yüzde 20 daralmasını bekliyor.

Açıklanan destek paketinin, zor durumdaki şirketlere mali yardım ve kira yardımının yanı sıra yerel ekonomiye ve sağlık harcamalarına desteği içereceği ve rekor düzeyde ikinci ek bütçe ile finanse edileceği belirtiliyor.

ABD: 2 TRİLYON DOLAR

ABD Başkanı Donald Trump, Mart ayı sonlarında 2 trilyon dolarlık ABD tarihinin en büyük ekonomik teşvik paketini onayladı.

Salgından en fazla etkilenen sektörlere 500 milyar dolarlık yardım yapılması ve milyonlarca aileye 3000 doları bulan nakit yardımı yapılması için 290 milyar dolar harcanması öngörülüyor.

Ayrıca küçük ölçekli işyerlerine 350 milyar dolar kredi sağlanması, artan işsizlik maaşları için 250 milyar dolar ayrılması, hastanelere ve ilgili sağlık kuruluşlarına 100 milyar dolar yardım yapılması hedefleniyor.

Amerikan merkez bankası FED, nisan sonu itibarıyla faiz oranlarını yüzde 0 ile 0.25 arasında tutma kararı aldı.

Demokratların çoğunlukta olduğu Temsilciler Meclisi mayıs ayı ortasında 3 trilyon dolarlık bir ekonomik destek paketini onayladı. Ancak Cumhuriyetçiler, paketin Senato'dan geçmesine izin vermeyeceklerini ifade etti.

Mayıs ayı başında ABD Hazinesi, koronavirüs salgını sonrası açıklanan ekonomi paketleri nedeniyle yılın ikinci çeyreğinde 3 trilyon dolar borçlanmayı planladığını açıkladı.

ABD Kongre Bütçe Ofisi'ne göre bu yıl bütçe açığı 3 trilyon 700 milyon doları bulacak.

ABD ekonomisi, 2020'nin ilk çeyreğinde yüzde 5 küçüldü. Bu oran, 2008'den bu yana ABD ekonomisinin kaydettiği en yüksek küçülme oranı oldu.

Ülkede işsizlik oranı yüzde 14'ü aştı, işsizlik yardımına başvuranların sayısı 40 milyona ulaştı.

Telif hakkı Reuters Image caption AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen

AB'den 27 üye ülkeye 750 milyar euroluk (825 milyar dolar) fon önerisi

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, AB'nin karşı karşıya olduğu "benzersiz kriz" nedeniyle üye ülkelerin ekonomisini canlandırmak amacıyla 750 milyar euroluk bir fon önerisinde bulundu.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen dün Avrupa Parlamentosu Genel Kurul toplantısında bu planı açıkladı ve üye ülkelerden destek istedi.

Koronavirüs krizi nedeniyle resesyon tehdidi ile karşı karşıya olan AB üyesi ülkelere, fonun 500 milyar euroluk kısmının geri ödemesiz hibe şeklinde olması, 250 milyar euronun da borç kredisi şeklinde verilmesi öngörülüyor.

Almanya ve Fransa, mayıs ayı başında, Avrupa ekonomilerindeki resesyonun etkileriyle mücadele için 500 milyar euroluk fon oluşturma önerisinde bulunmuştu.

ALMANYA: 750 MİLYAR EURO (825 MİLYAR DOLAR)

Mart ayında Almanya da ekonomiyi ayakta tutmak için 750 milyar euroluk bir kurtarma paketi açıkladı.

Avrupa'nın en büyük ekonomisi olan ülke, Mayıs ayında resesyona girdiğini açıklamıştı.

Alman ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 2.2 daralma gösterdi. Bu, 10 yılı aşkın sürenin en büyük düşüşü oldu.

Başbakan Angela Merkel liderliğindeki koalisyon hükümeti, ikinci bir paket üzerinde çalışıyor. Hükümet kaynakları paketin 50 ila 100 milyar euro tutarında olacağını belirtiyor.

Hükümetin bunun için borçla finanse edilecek ek bütçe sunması gerekiyor. Daha önceki 156 milyar euroluk ek bütçe de borçla finanse edilmiş ve hükümet 2013'ten bu yana ilk kez borçlanmaya gitmişti.

Ek paketle, küçük şirketlere daha fazla maddi yardım içermesi öngörülüyor. Ailelere çocuk başına 300 euro yardım ile tüketimin teşvik edilmesini hedefleyen paket, otomotiv sektörüne desteği de içeriyor.

Hükümet, koronavirüs salgını nedeniyle zor günler yaşayan havayolu şirketi Lufthansa'nın kurtarılması için 9 milyar euroluk bir paket üzerinde uzlaştı.

İNGİLTERE: 350 MİLYAR STERLİN (430 MİLYAR DOLAR)

İngiltere hükümeti, mart ayı ortalarında işletmelere yönelik 350 milyar sterlinlik destek paketini açıkladı. İngiltere Maliye Bakanı Rishi Sunak paketi açıklarken, "istihdamı, gelirleri ve şirketleri destekleyeceğiz. Ne gerekiyorsa yapacağız" demiş, "Bundan birkaç hafta önce devletin ekonomiye böyle bir müdahalesi hayal bile edilemezdi" ifadesini kullanmıştı.

Paket, hükümet garantili krediler için 330 milyar sterlin ile küçük işletmelere 25 bin sterline kadar geri ödemesiz nakit yardım içeren 20 milyar sterlinden oluşuyor. Ödeme zorluğu çekenlerin konut kredisi taksitlerinin ertelenmesi de mümkün olacak.

Hükümet daha sonra, istihdamın korunması için işverenlere işçi ücretinin yüzde 80'ini ödeme desteği de sundu. Ekim ayına dek uzatılan ve 8 milyon kişinin yararlandığı ücret desteği bu pakete dahil değil.

Mevcut destek paketlerinden yararlanamayan inovatif yeni girişimleri desteklemek amacıyla nisanda 1,3 milyar sterlinlik ek paket açıklandı.

Maliye Bakanlığı, mayıs ayında yaptığı açıklamada da, bazı büyük şirketlerin krizden çıkmak için hükümet desteği talebine yeşil ışık yakarak "bir firmanın çöküşü İngiltere ekonomisine orantısız bir şekilde zarar verecekse son çare olarak destek sunulacak" dedi.

Bu şirketler arasında, 1 milyar sterlinlik krediyi garanti altına almaya çalışan Jaguar Land Rover ile ülkenin en büyük çelik üreticisi Tata Steel de bulunuyor.

İngiltere Merkez Bankası, Mayıs ayı başında, koronavirüs salgını yüzünden ülkenin son 300 yılın en derin resesyonuna gireceği uyarısında bulundu.

Merkez Bankası, ülke ekonomisinin bu yıl yüzde 14 küçüleceği tahmininde bulunmuştu.

İngiltere'de resmi verilere göre Nisan ayında işsizlik maaşına başvuranların sayısı 856 binden fazla artarak 2,1 milyona ulaştı.

FRANSA: 110 MİLYAR EURO (120 MİLYAR DOLAR)

Fransa ilk etapta 45 milyar euroluk bir ekonomik destek paketi ilan etmiş, ancak nisan ayında Maliye Bakanı bunun 110 milyar euroya çıkarılacağını açıklamıştı.

Paketin büyük şirketlere destek için 20 milyar euro içerdiği ve önümüzdeki günlerde Air France KLM'ye destek sunulacağı belirtildi.

Fransa hükümeti, ayrıca otomotiv sektörü için 8 milyar euroluk bir destek paketi açıkladı.

Paketin 1 miyar euro'luk kısmı, elektrikli araç alımını teşvik etmek üzere tüketicilere 7.000 euroya kadar geri ödemesiz kredi verilmesini içeriyor.

Paket, Fransa'yı elektrikli araç üretiminin merkezi haline getirecek yatırımların teşvik edilmesi öngörülüyor.

Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, kısıtlamalar nedeniyle otogalerilerde bekleyen 400 bin aracın satılmasına yardımcı olmak için, ailelere 3.000 euro destek verilerek yeni araç alımının teşvik edileceğini ve ülkedeki hane halkının yüzde 75'inin bundan yararlanabileceğini söyledi.

ÇİN: 2020 BÜYÜME HEDEFİ KONMADI

Dünyanın ikinci en büyük ekonomisine sahip olan Çin'de ekonomi, 2020'nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 6.8 daraldı.

Çin, 1990'dan bu yana ilk kez bu yıl için gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) hedefi koymama kararı aldı.

Geçen yılın hedefi yüzde 6,5 olarak belirlenmiş, gerçekleşen büyüme yüzde 6,6 ile hedefi aşsa da 1990'dan bu yana en düşük seviyede olmuştu.

Mart ayı başındaki Ulusal Halk Kongresi'nde, ekonomiyi canlandırmak için kamu harcamalarının artırılması, yabancı firmaların Çin pazarına girişinin kolaylaştırılması ve 2 trilyon yuan (298 milyar dolar) tutarında vergi indirimine gidilmesi planları açıklandı.

Ulaşım, inşaat ve imalat sektöründe katma değer vergisinde indirime gidilmesi, kamu bankalarının küçük ve orta ölçekli işletmelere vereceği kredilerin yüzde 30 oranında artırılması kararlaştırıldı.

Wall Street Journal'da yer alan habere göre, Pekin'in aldığı ekonomik önlemler önceki krizlere kıyasla daha küçük çaplı ve vergi kesintileri gibi idari önlemler veya şirketlerden işçi çıkarımını sınırlama ve ev sahiplerinden kira affı gibi talepler içeriyor.

Finansal sisteme likidite sağlanması, kredi faizlerinin düşürülmesi, yerel hükümetlerin altyapı projeleri başlatması ve tüketimi canlandırmak için alınan önlemlerle yetinildiği, ancak buna rağmen, daha geniş kapsamlı tedbirlere gerek kalmadan ekonominin canlandığına dair işaretler görüldüğü belirtiliyor.

HİNDİSTAN: 265 MİLYAR DOLAR

Hindistan Başbakanı Narendra Modi, salgının ekonomik etkileriyle mücadelede, 20 trilyon rupilik (265 milyar dolar) bir destek paketi açıkladı.

Bu miktar, Asya'nın en büyük üçüncü ekonomisinin GSYH'sinin yüzde 10'una denk düşüyor.

Daha çok küçük işletmelere yönelik olan ve toprak, işgücü, likidite ve yasa gibi alanlara odaklanacak paket, yeni tesisler için vergi indirimi ve yabancı şirketler için yatırımcıları özendirici teşvikler de içeriyor.

Hindistan'da sadece nisan ayında 122 milyon kişinin işini kaybettiği tahmin ediliyor. Mart ayında yüzde 8,7 olan işsizlik oranı, nisanda yüzde 23,5'e ulaştı.

TÜRKİYE: 100 MİLYAR TL (15 MİLYAR DOLAR)

Türkiye'de hükümet 100 milyar liralık 'Ekonomik İstikrar Kalkanı' adlı paketi 18 Mart'ta açıkladı.

Paket kapsamında alınan başlıca önlemler şunlar:

Krizden en çok etkilenen hizmet sektöründeki işverenlerin vergi yükümlülükleri, SGK primleri ve kredi borçları ertelenecek. Kredi Garanti Fonu (KGF) limiti yükseltilerek teminat sorunu nedeni ile kredi alamayan firmaların banka kredilerine erişimi kolaylaştırılacak. Kısa çalışma ödeneği ile üretime ara veren işyerlerinde çalışanlara geçici gelir desteği sağlanacak. Ücretsiz izne ayrılan, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan veya işten çıkarıldığında işsizlik ödeneğine hak kazanamayan işçilere günlük 39,24 TL destek sağlanacak.

IMF'nin Nisan'da yayımladığı "Küresel Ekonomik Görünüm" raporunda, Türkiye ekonomisinin 2020 yılında yüzde 5 küçüleceği tahmin edildi.