Duayen yatırımcıdan dikkat çeken analiz: Türkiye'nin cazibesi artacak

Uluslararası Finans Yatırımcısı Mark Mobius, küresel düzeyde muhtemel enerji krizi ve risk süreçlerini yorumladı. Mobius, "Ukrayna Krizi Türkiye gibi ülkelerin yatırım değeri açısından öne çıkmasına sebep olacak" yorumunu yaptı.

Mobius ile NTV Dış Haberler Müdür Ahmet Yeşiltepe konuştu.

Şu anda yaşanan Ukrayna krizini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu gelişme dünya finans piyasalarında sizce yakın ve orta vadede nasıl bir etki yaratacak? Rusya – Ukrayna çatışmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Öncelikle Türkiye, Rusya’nın Ukrayna işgalini kınamak konusunda Avrupa ülkelerıne katılarak çok yerinde bır duruş sergiledi. Bu hem Türkıye için  hem önemli hem de doğru bir hamle. İkinci olarak  bazı yönlerden  Ukrayna’daki durum, Rusya’nın yeni Afganistan’ı olarak nitelendirilebilir. Birçok yönden rusya’nın uzun bir gerilla savaşına çekilme durumu olabilir. Bu da Rusya’nın pozisyonunu büyük ölçüde zayıflatacaktır. Batıda birçok kişi ve hükümet bunun yaşanmasından yana. Böylece Putin’in bölgedeki gücü de azalacaktır.  Elbette birçokları petrol fiyatlarının artmasından endişe ediyor. Rusya’ya birçok alternatif bulunduğundan petrol fiyatlarının artış göstereceğini sanmıyorum.

Buna ek olarak alternatif enerji kaynakları da mevcut. Suudi Arabistan petrol arzını artırarak fiyatları aşağı çekebilir ya da sabit tutabilir.  ABD’nin de petrol üretimini büyük oranda artırma kapasitesi bulunuyor.  Aynı durum doğalgaz için de geçerli. Bu yüzden bu konularda çok endişeli değilim.  Tabii ki enflasyonist bir ortamdayız. Ve tüm fiyatlar artış gösterecek, ancak enerji konusunun büyük bir sorun olacağını düşünmüyorum.

"TÜRKİYE'DE DAHA FAZLA SATIN ALMA YAPABİLİRİZ"

Yaşanan savaşın en fazla hasar vereceği ülkelerin Rusya ve Ukrayna olduğu aşikar… En azından finansal açıdan. Peki  bu ülkelerle ticaret yapan ülkeler nasıl etkilenecek?

Unutulmamalı ki buna benzer her senaryoda kazananlar ve kaybedenler olacaktır. Örneğin, Ukrayna önemli bir buğday üreticisi.  Ama bu yıl iyi mahsül alınamayacak. Bu durum Avustralya gibi buğday ihracatçısı diğer ülkelerin işine gelecek. Daha iyi bir konumda olacaklar. Bu bağlamda bazı ülkelerin diğerlerine kıyasla daha fazla çıkar sağlayacağını söyleyebiliriz. 

Şu anda Rusya’nın çevresindeki Doğu Avrupa ülkeleri de sorunlarla karşı karşıya. Rusya’nın Ukrayna’da amacına ulaşması halinde bölgedeki gücünü daha da artırmasından endişe ediliyor. Bu ülkeler de yatırımcıların ayrılması gibi olumsuzluklarla karşılaşacak. Ancak bizim değerlendirmemiz Rusya’nın başarılı olmayacağı yönünde. Bu sebeple bölge ülkelerindeki yatırımlarımızı koruyacağız.  Bildiğiniz gibi Türkiye’de de yatırımlarımız var ve bunları elimizden çıkarmayı düşünmüyoruz. Fiyatların düşmesiyle daha fazla satın alma da yapabiliriz. Bu sebeple Türkiye'nin pozisyonu bizi endişelendirmiyor.

Türkiye’ye geri döneceğiz...  Ne dersiniz; özellikle Rusya’nın yatırım partnerleri bu süreçten nasıl etkilenecek?

Ukrayna’daki saldırganlığı sebebiyle, Rusya’nın diğer partnernerinin de çok iyi bir durumda olacağını sanmıyorum. Rusya bağlantılı kim varsa artık uluslararası toplum tarafından kınanıyor. Ve bu da büyük bir sorun.

RUS OLİGARKLAR NE YAPACAK?

Rus oligarklar, Batı piyasalarında yatırım yapanlar paralarını nereye yönlendirecekler sizce?

Çok ilginç bir soru..  Burada Dubai’de bir emlakçı ile konuşuyordum, Dubai’den mülk almak isteyen çok sayıda Rus vatandaşının kendisiyle iletişime geçtiğini söyledi. Rusya dışında parası olan tüm oligarklar, ülke dışından emlak ya da mülk satın almak isteyecektir. Ancak para transferi yollarının birçoğu bu kişiler için tıkanmış durumda. İsviçre’den ya da benzer yerlerden para çıkarma şansları olmayacak.

Büyüyen piyasalar kadar Batıdaki büyük yatırım araçları, özellikle hisse senetleri piyasaları pandemiden olumsuz etkilendi. Şimdi de Ukrayna krizini yaşıyoruz. Ne dersiniz, dünyada sıcak para akışı gelecek dönemde hangi ülkelere ve ne tür yatırım araçlarına olacak?

Öncelikle ABD pazarının bir yatırımcı cenneti olmaya devam etmesini öngörüyoruz.  Asya ülkeleri de Avrupa’dan uzaklaşmak isteyen yatırımcılar için cazip olacaktır.  Tayvan, Kore, Vietnam ve Çin gibi ülkeler özellikle.  Çin’deki birçok şirket cazip olabilir. Brezilya gibi Latin Amerika ülkeleri de cazibe merkezi haline gelebilir. Durum şirketlere bağlı ancak Avrupa’dan uzak pazarlar yatırımcıları çekecektir.

RUSYA'DAKİ YATIRIMI TÜRKİYE ÇEKEBİLİR

Sayın Mobius yatırım alanlarına baktığımızda; nerelerde sıkıntı görüyor, nerelerde yatırım imkanı buluyorsunuz. Malum , Türkiye ile Rusya ilişkileri en zor dönemlerde bile karşılıklı ticarette köprüleri atmadı; hele ki enerji ve turizm alanlarında. Büyüyen pazarlar arasında sizce  Türkiye bu krizden bir fırsat çıkarır mı? Yatırımcılar için daha cazip hale gelebilir mi?

Türkiye’nin cazibesini koruyup daha da artırıcağına inanıyorum. Rusya’nın imkanları yatırımcılar için kapanmış vaziyette. Artık Rusya’da yatırım yapmak imkansız hale geldi,  Türkiye ve diğer büyüyen piyasalar tüm bu yatırımı çekecektir.  Ayrıca, unutmamalı ki pandemi önlemlerinin gevşetilmesiyle  dünya’daki birçok turistin ülke dışı seyahat imkanı oluşuyor. Bence bu  yıl Türkiye, dünyadan gelen  turizm akışından daha  büyük ölçüde faydalanacaktır.  Özellikle buradan, Ortadoğu’dan. Şahsen ben 2 ay önce Dubai’den Türkiye’ye geldim ve bunu daha sık yapmayı planlıyorum.

PETROL FİYATLARININ FIRLAYACAĞINI DÜŞÜNMÜYORUM

Petrol fiyatlarının daha da artacağını düşünüyor musunuz? Enerji krizi kapımızda mı?

Petrol fiyatlarının fırlayacağını düşünmüyorum. Dramatik bir yükseliş öngömüyorum zira birçok alternatif mevcut.  Unutmayın ki petrolün varil fiyatı 100 doların üzerine çıktığında rüzgar ve güneş enerjisi gibi alternatif enerji kaynakları çok cazip hale geliyor.  Fiyat artışının orta düzeyde gerçekleşeceğini ve enflasyon seviyesinde seyredeceğini düşünüyorum. Dolar cinsinden enflasyon yıllık yüzde 7-8 civarında bulunuyor.  Petrolde de benzer bir artış beklenebilir.

Pandemi ve Ukrayna savaşı birleşince dünya doğalgaz piyasasının bu süreçten nasıl etkileneceğini düşünüyorsunuz? Rusya büyük bir doğalgaz üreticisi. Başta Almanya olmak üzere Avrupa’da çok önemli partnerleri var Rusya’nın, sizce Rusya doğalgaz akışını keser mi? Avrupa enerji krizine nasıl hazırlanmalı?

Sorun Rusya’nın vanaları kapatması değil. Asıl problem ödemenin nasıl yapılacağı. Çünkü tüm bu ödeme mekanizmaları kapatılmış durumda.  Almanya’nın adımları rus doğalgazından mahrum kalmaya hazırlıklı olduklarını gösteriyor.  Doğalgaz konusunda da ortadoğu’nun da aralarında olduğu birçok alternatif var. Katar doğalgaz ihracatçısı. ABD’de  büyük ihracatçılar arasında.  Rusya’ya doğalgaz alternatifleri de çıkacaktır. Avrupa zorlukla da olsa idare edecektir diye düşünüyorum. Zorlukla diyorum çünkü şu ana kadar Rus petrolü ve doğalgazına büyük bir bağımlılık hali mevcuttu.

Sizin tavsiyenizi almak istiyorum.. Özellikle istihdam yaratan sektörlere baktığınızda reel sektöre yatırım yapmak sizce ne derece doğru? Bu alanda hangi üretim kolları öne çıkıyor sizce? Şu dönemde, gelişen piyasalarda en önde gelen yatırım destinasyonlarınız hangileri?

Teknoloji bağlantılı destinasyonlar en üst düzey yatırımlar için dikkat çekiyor. Yüksek teknoloji ve elektronik cihazlar, yarı iletken üreten, yazılım geliştiren şirketler yatırımcıların büyük ilgisini çekiyor.  Bildiğiniz gibi türkiye’de de bir yazılım  şirketi yatırımımız var. Bunun yanı sıra, doğrudan teknoloji üretmese de teknolojiyi doğrudan kullanan şirketler de cazip.  Mesela kot giysiler üreten şirketler artık her geçen gün daha fazla teknoloji kullanıyor.  Sadece üretim değil dağıtım ve envanter takibinde de teknoloji giderek önem kazanıyor. İster perakende, ister üretim olsun, ya da doğrudan elektronik olsun, teknolojik araçları etkin kullanan şirketlerle yakından ilgileniyoruz. 

Son sorum kripto paralarla ilgili olacak. Sanal paralarla ilgili görüşlerinizi almak isterim. Ne dersiniz, kripto paralar dünya finans sisteminde nasıl bir etki yaratacak? Olumlu ya da olumsuz, bu etkilerin neler olduğunu düşünüyorsunuz?

Halihazırda Ruslar kripto para almak isteyeceklerdir. Zira  bu Rusya’dan para çıkarabilmenin bir yolu.  Bıtcoin fiyatlarındaki artışın sebeplerinden biri de bu. Ancak uzun vadede kripto paraların zamanla silinip yok olacağını düşünüyorum. Çünkü temelde fiyatların alıcı sayısıyla arttığı “ponzi” mantığına dayanıyorlar. Yani kriptoparaların değerini koruyabilmesi için yatırımcı sayısının sürekli artması gerekiyor. Bunun gerçekleşeceğine inanmıyorum. Uzun vadede kriptoparalar silinecektir. Ama bu dijital paranın yok olacağı anlamına gelmiyor. Halihazırda dijital para kullanılıyor.  Cep telefonumla bile ödeme yapabiliyorum. Bu da bir dijital ödeme şekli. Ancak kriptoparaların parlak bir geleceği olduğunu düşünmüyorum.