AVM çalışanları sendikalaşmak istiyor

Alışveriş merkezi (AVM) ve mağaza işçileriyle geçen temmuz ayında yapılan bir araştırma, salgın nedeniyle işçilerin sendikaya her zamankinden çok ihtiyaç duyduğunu, ancak bilgi sahibi olmadığı için örgütlenemediğini ortaya koyuyor. AVM ve mağaza çalışanlarının neredeyse yarısı, sendikaların salgın sürecinde ne çalışma yaptığından bile bihaber.

DİSK Genel-İş Emek Araştırma Dergisi’nin son sayısında yer alan araştırma, çalışma ekonomisti ve sendika uzmanı Meliha Kaplan’ın imzasını taşıyor.

Araştırma, Covid-19 salgını sürecinde AVM ve mağaza çalışanlarının örgütlenme arayışlarını, sendikal yönelimlerini değerlendirme amacı taşıyor.

Araştırma kapsamında, 1 Temmuz-15 Temmuz 2020 tarihleri arasında 47 ilden 359 işçiyle çevrimiçi anket yapılmış. Araştırmaya katılan işçilerin yüzde 80’ine yakını 35 yaşın altında; yüzde 37’si lise, yüzde 31’i üniversite mezunu. Çoğu tam zamanlı çalışıyor.

Araştırmanın sonuçları özetle şöyle:

- Araştırmaya katılanların yüzde 75,5’inin salgın sürecinde geliri azalmış. Sendikalı, toplu sözleşmeli işyerlerinde çalışan işçilerin büyük kısmı ise gelirlerinde azalma olmadığını söylüyor.

- İşçilerin yüzde 63,2’si, salgında işyerinde yeterince işçi sağlığı ve iş güvenliği önleminin alındığını düşünmüyor, yüzde 10’u ise “Fikrim yok” diyor.

- “Salgında işyerinizde çalışanların sağlığını, iş ve gelir güvencesini korumak için gerekli önlemlerin alınmasını sağlayacak bir sendika olmasını ister miydiniz?” sorusuna işçilerin yüzde 83,6’sı “evet” yanıtını veriyor. Yüzde 12,9’u “fikrim yok” derken, “hayır” diyenlerin oranı sadece yüzde 3,5. Bu veriler, AVM çalışanlarının örgütlenme talebini ve ihtiyacını ortaya koyuyor.

- Araştırmaya katılanların çoğu sendika üyesi değil. Yüzde 87,4’ü hiç sendikalı olmamış. Daha önce sendikalı olan ama şu anda olmayanların oranı yüzde 5. Sendika üyesi olanların oranı sadece yüzde 7,9.

- İşçilere sendikaya üye olmama ya da üyelikten ayrılma nedenleri soruluyor. Neredeyse yarısı (yüzde 46,7) “bilgi sahibi değilim” yanıtını veriyor. Bu bulgu, çoğu işçinin sendikalara yönelik olumsuz bir tutumdan ziyade bilgi eksikliği nedeniyle sendikaya üye olmadığını gösteriyor. Buna göre genç emekçilerin sendikaya üye olmamasının en önemli nedeni, sendikaların bu yeni işçi profiline ulaşmada yetersiz kalması. Bunu, işten çıkarılma korkusu ve işveren baskısı izliyor.

- Araştırma kapsamında işçilere “Salgın sürecinde sendikaların yaptıkları çalışmaları yeterli buluyor musunuz?” sorusu soruluyor. İşçilerin yüzde 46,5’i çalışmalara dair fikrinin olmadığını belirtiyor. Sendikaların çalışmalarını yetersiz bulanların oranı yüzde 32,5, çok yetersiz bulanların oranı ise yüzde 10,4.

- Peki, AVM ve mağaza çalışanlarının sendikalardan beklentileri neler? En büyük beklenti (yüzde 83,5) ücretlerin ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi. Bunu çalışma saatlerinin düzenlenmesi (yüzde 76,5) izliyor. Araştırmaya katılanların yüzde 66,8’i işveren karşısında yalnız olmadığının hissettirilmesini, yüzde 61,3’ü ise iş güvencesinin güçlendirilmesini bekliyor.

- Araştırmada, AVM ve mağaza emekçilerine, “Salgın sürecinde ülkeyi yönetenlerin işçileri değil, işverenleri düşünerek karar aldıkları düşünüyorum” ifadesine ne derece katılıp katılmadıkları da soruluyor. “Kesinlikle katılıyorum” diyenlerin oranı yüzde 58,4, “katılıyorum” diyenlerin oranı ise yüzde 22,92. Buna göre, işçilerin yüzde 80’i hükümetin salgında işçinin değil, işverenin çıkarlarını öncelediği düşüncesinde.

SENDİKALAR GENÇ EMEKÇİLERE ULAŞAMIYOR

Araştırmada şu değerlendirmeler yer alıyor: “Bu çalışmadan elde edilen bulgular; AVM çalışanlarının salgın sürecinde kendilerini ‘kimsesiz’ hissettiğini, yaşadıkları hak kayıplarının giderilmesi için her zamankinden daha fazla sendikaya ihtiyaç duyduklarını, ancak bu süreçte sendikaların kendilerini anlatmakta, işçilerin sorunlarına çözüm bulmakta yetersiz kaldıklarını ortaya koymaktadır. Çalışanlar, sendikaların salgın sürecinde yaptığı çalışmalardan haberdar değildir. Sendikaların AVM çalışanlarına ulaşabilmek için çalışanların sorunlarını gören ve önceleyen politikalar geliştirmesi, gençlerin hayatının önemli bir parçası haline gelen sosyal medya gibi iletişim araçlarını etkin kullanması gerekmektedir.”

‘SENDİKA BİZİM İÇİN BÜYÜK İHTİYAÇ’

Araştırma makalesi, bir mağaza emekçisinin şu ifadeleriyle son buluyor: “Ne olacağını bilmiyoruz, tedirginiz. Kronik rahatsızlığım var ama işe gitmek zorundayım. AVM çalışma saatlerinin değiştirilmesi gerekiyor. Sağlık giderlerimizi karşılayabilmek için maaşlarımızın iyileştirilmesi gerekiyor. En başından beri sendikalaşmayı düşünüyorum; çünkü AVM açısından çok büyük ihtiyaç. Uzun yıllardır AVM’de çalışıyorum. AVM çalışanlarını temsil edecek bir sendikanın olmasını istiyorum. Var olan sendikaların bundan sonra çalışma alanlarını genişletmesi gerekiyor.”