A'dan Z'ye zam üstüne zam geliyor

Türk lirası geçen hafta dolar karşısında yüzde 21 oranında değer kaybetti. Dolardaki artış cuma günü kur 4.82’yi aştığında yüzde 25’leri bulmuştu. Kur haftayı 4.63’ten kapattı. Ancak Türk piyasalarında yaşanan “Kara Cuma”nın ardından, bugün Türkiye-ABD cephesinde yaşanacak yeni gerilimler sonrası günün tarihe “Kırmızı Pazartesi” olarak geçmesi olası.

Aydınlık’tan Recep Erçin’in haberine göre; iş dünyası, ekonomistler ve piyasa uzmanlarında, dolar/TL’nin bu ay içerisinde 7 TL’nin üzerini göreceği beklentisi hakim.

DOLARDA 7 TL BEKLENTİSİ

Bilindiği üzere kur artışı hem üretici hem de tüketici fiyatları üzerinde bir maliyet baskısı yaratarak enflasyona neden oluyor. Temmuz ayı tüketici enflasyonu yüzde 15.85, üretici enflasyonu da yüzde 25’ti. Ay başında yapılan elektrik ve doğalgaz zamlarının etkisiyle enflasyonun sonbaharda yüzde 17’leri görmesi bekleniyordu. Geçen hafta görülen hızlı kur artışı ve 7 TL beklentisi dikkate alındığında temmuz-ağustos döneminde TL’de yüzde 30’luk bir devalüasyon söz konusu olacak. Bu durumda çok kaba bir tahminle yıllık tüketici enflasyonunun yüzde 20’nin, üretici enflasyonunun da yüzde 30’un üzerine yükselmesi beklenir.

MERKEZ UYARDI

Merkez Bankası uzmanlarının yayınladığı “İthal girdi kullanımı kur ve ithalat fiyatı geçişkenliğini nasıl etkiliyor?” başlıklı araştırmada bulguların, döviz kurunun enf-lasyon üzerinde maliyet yönlü etkilerinin ötesinde beklenti, finansman şekli, piyasa yapısı, vb. kanallarla da etkili olabileceğine işaret ediyor. Buna göre üretim maliyeti haricinde, yabancı para cinsinden borçluluk ve yatırım maliyeti gibi fiyatlamayı ve firma bilançosunu etkileyebilecek başka unsurların varlığı nedeniyle fiyatlar üzerinde döviz kuru geçişkenliği oldukça yüksek.

DETERJAN ZAMLANACAK

Cuma günkü devalüasyon sonrası Aydınlık’a konuşan plastik sektöründe faaliyet gösteren bir üretici, “Üç önce sözleşme yaptık, o günkü kurla bugünkü kura bakarsak maliyet anlamında yüzde 100 zarardayım” dedi. İstanbul’da üretim yapan bir başka plastik fabrikasının müdürü de, “Hammadde alamıyoruz, alsak da bu fiyatlardan mal üretip satamayız” diye konuştu. Piyasadan öğrendiğimize göre, özellikle yurtiçinde üretim yapan yabancı temizlik ve kozmetik şirketleri dolar nedeniyle zamlanan hammadde sonrası ciddi zamlara hazırlanıyor ve geçen hafta itibarıyla pazara mal vermeyi kestiler. Medikal malzeme tedarikçileri de SGK’dan sabit kuru yukarı çekmesini aksi halde bu kurdan mal veremeyeceklerini bildirdiler. Eczacıların en büyük tedirginliği ise ithal ilaçların tedariğinin yapılamaması sonucu bir süre sonra raflarda ilaç kalmaması.

EYLÜLDE GİYİM ZAMMI

Hazır giyim sektörü zaten haziran itibarıyla yüzde 40-50 artan maliyetleri nedeniyle ürünlere yüzde 20 düzeyinde zam yapmıştı. Yeni kur artışı sonrası okulların açıldığı eylül ayıyla beraber giyim ve ayakkabıda yüzde 20-25 düzeyinde yeni bir zam dalgası bekleniyor. İthal girdi kullanılan tavuk ve hayvan yeminin zamlaması sonucu et ve süt ürünlerine birkaç ay gecikmeli de olsa zam yapılacak. Üreticilerin şimdilik en büyük tesellisi ise akaryakıt fiyatlarının ÖTV indirimi ile sabitlenmiş olması. Hızla artan kurlar sonrası dövize endeksli yeni köprü ve otoyol, Avrasya Tüneli’ne de Hükümet onay verirse zam yapılması gerekiyor.

OTOMOBİLDE ZAMLI TARİFE BUGÜN BAŞLIYOR

Döviz kurlarında yaşanan artış tüm taşıt fiyatlarında artışlara yol açtı. Yapılan zammın şimdilik yüzde 10-15 arasında olduğunu kaydeden firma yetkilileri, bu zammın yeterli olmayacağını, daha sonra yeni zamların da devreye girebileceğini bildirdiler.

Ünlü bir otomotiv firmasının Türkiye yetkilileri Aydınlık’a yaptıkları açıklamada, “Bazı araçlarımız tamamen ithal, bazı araçlarımızın da önemli ölçüde ithal parçaya dayalı. Diğer firmalarda da durum benzer. Otomotivde bir ara yerli katkı oranı yüzde 60’ları aşmıştı. Ama dövizin baskı altında tutulduğu yıllarda ithalat ucuz hale gelince yerli katkı oranı hızla düştü. Şimdi döviz kurları hızla arttığı için maliyetlerimiz de arttı. Ama piyasada ciddi bir durgunluk var. Bu nedenlerle zamları düşük tuttuk. Ancak bu fiyatlar uzun süre gitmez. Döviz böyle devam ederse yeniden zam yapmamız zorunlu olacak” dediler. Otomotiv firmalarından bazıları yeni zamları yürürlüğe sokarken, bazılarının da zamları bugünden itibaren yürürlüğe koyacağı öğrenildi. Yeni zamlarla birlikte binek otomobillerin fiyatları ortalama 8 bin lira ile 30 bin lira arasında arttığı bildirildi.

İKİNCİ EL DE ZAMLANDI

Bu arada ikinci el otomobillerinde de fiyatlar arttı. Galerici Remzi Salman otomobil satışlarında ciddi daralma olduğunu kaydederek, “Buna rağmen fiyatlarda pek düşme yaşanmıyor. Döviz kurlarında yaşanan hızlı yükseliş anında ikinci ele de yansıdı. Aracını satanlar genelde yeni model almak için satar. Şimdi yenilerinin fiyatı artınca vatandaş da elindeki aracının fiyatını arttırıyor. Satamazsa yeni model almayı erteliyor” diye konuştu.

TBF: KUR FIRSATÇIĞI YAPMAYIN

Yeni zam dalgasına ilişkin Aydınlık’a konuşan Tüketiciler Birliği Federasyonu (TBF) Başkanı Mehmet Bülent Deniz, kur fırsatçılarını uyardı. Kurlar bahane edilerek, Türkiye’nin topyekün girdiği bu ekonomik kriz savaşında bazı şirketlerin kârlarından feragât etmek yerine fırsatçılığa soyunduklarını ifade eden Bülent Deniz, “Bugün fırsatçılık yapanlar tüketicinin kara listesine gireceklerdir. Girdiğimiz bu ekonomik savaşta kârlarını düşünenler bu mücadeleye en hain darbeyi vurmaktadırlar” dedi.